تعداد رکعات و کیفیت آن‌ها

(۱) چنان‌چه ثابت شده است آن حضرتصبه سؤال‌کننده‌ای در مورد کیفیت نماز شب، این‌چنین پاسخ داد که نماز شب دو دو رکعت گزارده می‌شود؛ [۴۳]یعنی در پایان هردو رکعت سلام دهد و دو رکعت دیگر را آغاز نماید.

(۲) از عایشهلروایت شده است: «آن حضرتصهرگاه برای قیام شب بیدار می‌شد، نماز شب را با دو رکعت کوتاه و مختصر آغاز می‌کرد» [۴۴].

امام نووی/می‌گوید: «امر به دو رکعت کوتاه و مختصر در حدیث ابوهریره دلیل استحباب آن است، تا انسان برای ادای رکعت‌های بعدی، نیرو و انرژی کافی به دست آورد و با نشاط بیشتری به نماز مشغول شود» [۴۵].

همچنین عایشهلروایت می‌کند: «آنصچهار رکعت نماز می‌گزارد که خوبی و زیبایی و طولانی‌بودن آن بی‌نظیر بود، سپس چهار رکعت دیگر به همان صورت می‌گزارد و بعد از آن سه رکعت می‌گزارد» [۴۶].

روش‌های دیگری هم هست که -ان شاء الله- در بحث نماز وتر بدان اشاره خواهیم کرد.

از عبدالله بن عباسبروایت شده است: «نماز شب پیامبر اکرمصسیزده رکعت بود» [۴٧].

از عایشهلهم روایت شده است: «پیامبر اکرمصدر شب سیزده رکعت می‌گزارد، همچنین فرموده است که نماز وتر و دو رکعت سنت فجر هم، از جمله‌ی آن‌ها بود» [۴۸].

امام بخاری این حدیث را بعد از حدیث دیگری که عایشهلدر آن بیان می‌دارد که اکثراً نماز شب آن یازده رکعت بود، ذکر می‌کند. از این عمل ایشان چنین برداشت می‌شود که وی یازده رکعت را بر سیزده رکعت ترجیح می‌دهد و دو رکعت دیگر را همانطور که عایشهلدر گفتارش تبیین می‌کند، دو رکعت سنت فجر به حساب می‌آورد، با وجود آنکه در روایت ابن عباسببه تفصیل آمده است که نماز آن حضرتصبدون دو رکعت فجر، سیزده رکعت بوده است. چیزی که تأکییدکننده‌ی این دیدگاه است که نماز شب آن حضرتصیازده رکعت بوده، حدیث دیگری است که عایشهلدر آن چنین تبیین می‌کند: «زمانی که در مورد کیفیت نماز پیامبرصدر ماه رمضان از ایشان سؤال شد، فرمود: «چه در ماه رمضان و چه در غیر آن، از یازده رکعت بیشتر نمی‌خواند» [۴٩]. تنها موردی که مرا وادار بر ترجیح این گفتار بر غیر آن می‌کند، این است که عایشهلداناترین فرد به احوال حضرتصدر خانه می‌باشد، به خصوص در مورد نمازهای شب که در خانه صورت گرفته است.

به همین سبب روایت عایشهلاز روایت کسانی دیگر، امثال ابن عباسب، از صحت و قوت بیشتری برخوردار است؛ چرا که ابن عباسبتوانسته حد اکثر چند بار نمازهای شب ایشان را مشاهده کند، ولی عایشهلهمیشه در خانه بوده و از حالت آن حضرت آگاهی و شناخت بیشتری داشته است.

گذشته از این، امام بخاری/می‌فرماید: «آن حضرتصجهت بیدارکردن ابن عباسبگوش او را ماساژ می‌داد، تا از خواب بیدار شود». لذا روایت عایشهلدر مورد نماز شب، بر روایات ابن عباسبو دیگران اولویت بیشتری دارد».

ابن قیم/در این باره می‌گوید: «هرچند ابن عباسبو حضرت عایشهلدر مورد قیام آن حضرت اختلاف نظر داشته‌اند، ولی قول حضرت عایشه در این باره ارجح و پسندیده‌تر است» [۵۰].

آنچه گفته آمد، در مورد بیشترین تعداد رکعات نماز شب پیامبر بود و حداقل آن هم هفت رکعت است. امام بخاری/از عایشهلروایت می‌کند: «وی در پاسخ سؤال‌کننده‌ای فرمود: نماز آن حضرت در شب، هفت و یا نه و یا یازده رکعت بود» [۵۱]. به هرحال در این مسئله وسعت و گنجایش است و رحمت بی‌کران خداوند هم پاداش احدی را ضایع نمی‌کند، و تنها چیزی که اهمیت دارد، همین والاست.

[۴۳] به روایت بخاری، باب کیفیت صلاة النبی، ۴ / ۲۴ ح ۱۱۳٧. [۴۴] به روایت مسلم به نقل از عایشهلو ابوهریره، ر.ک: شرح نووی، ۶ / ۵۴. [۴۵] همان. [۴۶] به روایت بخرای، باب قیام النبی جفی رمضان و غیره، ۶ / ۴٩ ح ۱۱۴٧. نیز به روایت مسلم، باب صلاة اللیل وعدد رکعات النبی ص، ۶ / ۱٧. [۴٧] به روایت بخاری، حدیث شماره ۶ / ۲۴ ح ۱۱۳۸. [۴۸] به روایت بخاری، حدیث شماره ۱۱۴۰. مسلم هم این حدیث را روایت کرده است. [۴٩] به روایت بخرای، حدیث شماره ۱۱۴٧. [۵۰] زاد المعاد، ۱ / ۳۲٩. [۵۱] به روایت بخرای، حدیث شماره ۱۱۳٩؛ مسلم هم این حدیث را روایت کرده است.