سخن آخر
امام شهید حسن البناء/طی سخنانی دعوتگران را به رازی بزرگ متوجه می‌کند، این راز استمرار آنان را در دعوت و قیام‌شان را به انجام وظیفه تقویت می‌کند. خطاب به آنان می‌گوید: «دقائق الليل غالية فلا ترخصوها بالغفلة» [٩۵]«لحظات شب گرانبها و پرارزش‌اند، سعی کنید آن‌ها را به بهای ارزانِ غفلت نفروشید».
برخی از اسرار و فواید شب‌زنده‌داری عبارتند از:
(۱) کسب تقرب و نزدیکی به خدا، زیرا در شب روابط و تعلقات دنیوی از دل بریده می‌شوند، چون شب آرامش‌بخش و سرشار از سکوت و خموشی است. هنگامی که مسلمانی به زمزمه و تلاوت کتابِ ملکوتیِ خداوند می‌پردازد، با روحش به سوی درجات و مقامات بلند روحانی و معنوی به پرواز درمی‌آید و در قلبش چنان شفافیت و نورانیتی پدید می‌آید که تدبر و تفکر در معنای آیات قرآن را برایش سهل و آسان می‌کند: ﴿أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ ٱلۡقُرۡءَانَ أَمۡ عَلَىٰ قُلُوبٍ أَقۡفَالُهَآ ٢٤﴾[محمد: ۲۴] [٩۶]آن وقت است که قفل‌های قلوب می‌شکند و در پیشگاه خداوند شفاف و پیراسته می‌شود.
(۲) قیام و شب‌زنده‌داری به مسلمان صبر و شکیبایی می‌آموزد، خداوند در قرآن می‌فرماید: ﴿وَٱسۡتَعِينُواْ بِٱلصَّبۡرِ وَٱلصَّلَوٰةِۚ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى ٱلۡخَٰشِعِينَ ٤٥﴾[البقرة: ۴۵] [٩٧].
در این آیه و آیات دیگر خداوند صبر را با نماز مقارن کرده است، آن هم بدین سبب که نماز بهترین یاور بر صبر و شکیبایی است به راستی که دعوتگر در مسیر دعوت نیازمند صبر و شکیبایی فراوانی است. چرا که راه و مسیر دعوت آکنده از مشکلات و ناهمواری‌هاست و در برابر این مشکلات و مصیبت‌ها هیچکس نمی‌تواند صبر کند، جز آن کسی که در مدرسه‌ی شبانه، عبادت و دعا و نیایش کرده و در تاریکی‌های شب به ناله و زاری پرداخته است و از نظر روحی و معنوی پرورش یافته باشد، چرا که انسان مؤمن آماده است تا در راه خدا تمام مشکلات و مصیبت‌ها را با عزم و اراده‌ی پولادین و با جدیت و شهامت تمام، پذیرا شود و هیچ وقت سستی و رخوت و یأس و ناامیدی را به قلب خود راه ندهد و در راه خدا قدم‌های استوار و محکم بردارد و جهت پیشبرد اهداف اسلامی و نیل به آن با شجاعت و عزت نفس و با این باور که نیتجه‌ی آن یا نصرت و پیروزی است و یا شهادت در راه خدا که عالی‌ترین آرزوی مسلمان است، پیش برود.
(۳) این آیه نشان می‌دهد که فرد نمازگزار، شکیبا، فروتن و متواضع است؛ در حالی که قلب او آکنده از امید به رحمت خداوندی است، به نماز روی می‌آورد، آما دیگران در حالی به نماز روی می‌آورند که انگار بار سنگینی بر دوش آنان نهاده می‌شود مثل خروس و ماکیان با عجله به زمین نوک می‌زنند؛ این هم بدان جهت است که چنین فردی از لذت و خشوع نهفته در نماز محروم و بی‌بهره بوده است. نماز در نظر این افراد حرکات و سکنات خشکی است که هیچگونه معنا و مفهومی ندارد.
(۴) فایده‌ی دیگری که در نماز شب نهفته است، اینکه روح تعاون و همیاری و امر به معروف و نهی از منکر را در انسان تحریک و تقویت می‌کند. چون کسی که در بیدارکردن همسر و نزدیکان خود حساس باشد و برای کسب این خصلت تمرین و ممارست کند، بدون شک این امر، خود به عنوان سرشت و خصلت در تمام شئون و کارهایش درمی‌آید، از این لحاظ است که فایده و سودش به دیگران هم منتقل و خود او هم در همه جا به عنوان یک مبلغ و دعوتگر اسلام مطرح می‌شود، زیرا خویشان و نزدیکان اولین کسانی بودند که خداوند رسول اللهصرا به دعوتِ آنان دستور داده است.
(۵) شب‌زنده‌داری انسان را از ارتکاب گناه حفظ می‌کند، چرا که: الف- دعوتگر نیازمندترین انسان به تقوا و اخلاص است و باید در نظر پروردگار پاک و پیراسته باشد، خداوند می‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفۡعَلُونَ ٢ كَبُرَ مَقۡتًا عِندَ ٱللَّهِ أَن تَقُولُواْ مَا لَا تَفۡعَلُونَ ٣﴾[الصف: ۲ - ۳] [٩۸].
ب- باید در دید دعوت شوندگان پاک و برای آنان الگو باشد تا به دعوتش بیشتر روی آورند و با کردار و افعال خود ترجمان گفته‌ها و نمایانگر حسن نیاتش باشد.
(۶) شب‌زنده‌داری صحت و تندرستی جسم را تقویت می‌کند: حق، پیروان و مردان نیرومند و تنومندی می‌طلبد، خداوند می‌فرماید: ﴿وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا ٱسۡتَطَعۡتُم مِّن قُوَّةٖ وَمِن رِّبَاطِ ٱلۡخَيۡلِ تُرۡهِبُونَ بِهِۦ عَدُوَّ ٱللَّهِ وَعَدُوَّكُمۡ﴾[الأنفال: ۶۰].
پیامبر اسلامصهم می‌فرماید:
«الْمُؤْمِنُ الْقَوِيُّ خَيْرٌ وَأَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِ الضَّعِيْفِ»([ ])«در نزد خدا، مؤمن توانمند از مؤمن ضعیف و ناتوان بهتر و دوست‌داشتنی‌تر است».
[٩۵] مجله‌ی الدعوة، دوره‌ی پیشین، شماره ۶۳. به نقل از الرقائق. [٩۶] «آیا در باره‌ی قرآن نمی‌اندیشند [و مطالب و نکات آن را بررسی و وارسی نمی‌کنند؟] یا اینکه بر دل‌هایی قفل‌های [ویژه‌ای] آن را زده‌اند...». [٩٧] «و از شکیبایی و نماز [که دل را پاکیزه و انسان را از گناهان و پلیدی‌ها به دور می‌دارد] یاری جویید. و نماز سخت [دشوار و گران] است، مگر برای فروتنان [دوستدار طاعت و عبادت]... آن کسانی که به یقین می‌دانند خدای خویش را [پس از دوباره زنده‌شدن] ملاقات خواهند کرد. و اینکه ایشان به سوی او باز خواهند گشت [تا حساب و کتاب باز پس بدهند و پاداش خود را دریافت دارند]...». [٩۸] «ای مؤمنان! چرا سخنی [به دیگران] می‌گویید که خود [برابر آن] عمل نمی‌کنید؟ * اگر سخنی را بگویید و خود برابر آن عمل نکنید، موجب کینه و خشم عظیم خدا می‌شود...». ([ ])- به روایت مسلم، کتاب القدر، ۳۴. نیز ابن ماجه، المقدمه. ۱ . احمد (بن حنبل) نیز این حدیث را روایت کرده است ۲ / ۳۶۶ – ۳٧۰. ()- این فهرست از روی چاپ دوم کتاب، برای استفاده‌ی بیشتر علاقمندان، تهیه و تنظیم شده است.