نکات استنباط شده از حديث عامر و سهل
أولاً: زمانی که عامر، سهل را توصیف کرد و نام خدا را به زبان نیاورد و دعای افزودن برکت نکرد - در حالی که از سفیدی پوست سهل شگفتزده شده بود - و در اثر آن سهل دچار اذیت و ناراحتی شد و بعد از آن، صحابه نزد پیغمبرصرفته و او را در جریان گذاشتند، اولین سؤال پیغمبرصاز آنها این بود که: «آیا کسی را در چشم زدن او مقصرّ میدانید؟» این سؤال به گونههای مختلف میتواند از مریض پرسیده شود:
۱- آیا شخص معینی را متهم به توصیف خود [بدون یاد خدا] میدانی؟
۲- آیا کسی برایت خبر توصیف تو توسط دیگری را نیاورده است؟
۳- آیا به طور مستمر کسی را در خواب میبینی که تو را اذیت کند؟
۴- آیا در خواب حیواناتی از قبیل: سگ، شتر، گربه، میمون، مار، عقرب و سوسک را میبینی که به تو حمله کنند؟ [۶۳].
اگر جواب سؤال، بله بود از اثر و باقیمانده شخص توصیفکننده (از آب دهان و یا عرق او) را گرفته و با آب مخلوط میکنیم و سپس آن آب را بر سر چشم خورده میریزم و چنانچه درد در ناحیه داخل شکم باشد، مقداری از آن آب را به او مینوشانیم، انجام این دو کار (ریختن آب بر سر و نوشیدن از آن) بهتر است.
و چنانکه جواب سؤال چهارم بله بود، این حدیث پیغمبرصملاک است که: «در خواب کنیهها و اسامی را میبینیم، پس آن را کنیه محسوب کنید و واقعیت آن را بجویید» [۶۴].
بنابراین از آن بیمار میپرسیم: به نظر خودت، این حیوان بر کدامیک از خویشان، دوستان و همسایگانت دلالت میکند؟ در این هنگام مجموعهای از افراد به ذهنش خطور میکنند و ما با حفظ حسن ظن نسبت به آنها مقداری از عرق یا آب دهانشان را میگیریم و ... .
باید خاطرنشان کرد انسانی که همیشه ذکر خدا را میکند، شیطانی که از طریق توصیف به بدن او نفوذ کرده، اذیت میبیند و لذا این شیطان شخص چشمزننده و یا حیوانی را که نماد اوست در خواب چشم خورده میآورد تا به او بفهماند که چه کسی او را چشم زده و با این کار میخواهد بیمار شفا یابد و او از این عذاب نجات پیدا کند، زیرا پیغمبر اکرمصفرمودهاند: «بعضی از شما شیطان خود را افسار میکند مثل شخصی که به هنگام مسافرت شتر خود را افسار کرده است» [۶۵].
و این افسار و مهار شیطان از طریق ذکر فراوان خدا صورت میپذیرد.
ثانیاً: دعای افزایش برکت به هنگام توصیف و یاد خدا را کردن، طرف مقابل را از دسترسی شیطان و چشم خوردن نگه میدارد و این نتیجه از آن قسمت از فرموده پیغمبرصبدست میآید که به عامر فرمود: «آیا دعای افزایش برکت نکردی؟» و نیز فرموده است: (بسم الله) حائلی است میان دیدگان جنیّان و عورت انسانها» [۶۶].
ثالثاً: شستن اعضاء چشمزننده: ابن القیم میگوید: ارواح شیطانی تعلق خاطر [و شناختی] نسبت به اطراف بدن انسان دارند [۶۷]. یعنی عرق انسان دارای بوی متمایز از سایر انسانهاست که سگ و شیطان آن را تشخیص میدهند و زمانی که از عرق و آب دهان چشمزننده گرفته و چشمخورده را با آن بشوییم و از آن به او بنوشانیم، شیطان از این بوی خاص دوری میکند چون مربوط به همان شخص چشمزننده است و به این ترتیب شیطان دست از سر آن بیمار بر میدارد.
رابعاً: آب ریختن از بالای سر برای سهل به خاطر این بود که ایشان به سبب سفیدی پوست چشمخورده بود، و آن آب میبایست به همه پوستشان برسد و چنانچه شخصی در اثر زیاد خوردن چشم بخورد و درد در شکم او پدید آید، باید حتماً این آب (مخلوط با عرق و یا آب دهان چشمزننده) به داخل شکم او برسد، و در این حالت شستن ضروری نیست [۶۸].
نکته: به شیوه علمی ثابت شده است [۶۹]که آب دهان، عرق بدن، مو، ناخن و خون هر کسی موج خاصی را - حتی در صورت جدا شدن از بدن - از خود متصاعد میکند، به همین دلیل جادوگر در فرایند جادو از ناخن و یا مو استفاده میکند تا از طریق جنّ، این موج را برای ایجاد زیان و ضرر به شخص جادو شده مورد استفاده قرار دهد.
خامساً: پیغمبرصبه سینۀ سهل زده و فرمودند: «خداوندا! گرمی، سردی و ناراحتی را از او دور گردان» و این دلیل قاطعی است بر اینکه: شیطان در کمین آن توصیف بوده و آن را میگیرد و به وسیله آن در چشمخورده ایجاد ناراحتی میکند و چشمخورده به خاطر فشار شیطان احساس تنگی در سینه خود را میکند و این نشانه نفوذ شیطان است، و همچنانکه در حدیث روایت شده، گرمی پشت، سردی دست و پاها، خستگی بدن و تنگی سینه که بصورت خمیازه، آروغ دادن و عصبانیت ظاهر میشود، همه از علامات نفوذ شیطان است [۷۰].
سادساً: چنانچه شخص معینی متهم به چشم زدن نباشد، چشم خورده از طریق قرائت قرآن معالجه میشود، و قبل از آن باید به نکاتی توجه داشته باشد که در صفحات بعدی ذکر میشود.
[۶۳] ابن القیم در مورد اعتماد خواب دیده بر حیواناتی که در خواب میبیند، کلام نفسیی دارد: مدارج السالکین، ۱/۴۰۵ به آن مراجعه شود. [۶۴] این حدیث را که حدیث ضعیفی است، ابن ماجه روایت کرده است. [۶۵] امام احمد: المسند، ۲/۳۸۰. [۶۶] السیوطی: الجامع الکبیر، ۱۴۶۲۲. [۶۷] زاد المعاد، ۴/۱۶۳. [۶۸] شیخ ابن باز: میگوید: تجربه کردهایم که شستن صورت و مضمضه کردن آب و شستن دو دست کافی است و برای دفع چشم خوردن، شستن همه اعضاء ضروری نیست. نگا: فتاوی السحر والعین والمس/ نوار کاست تسجیلات البردین. [۶۹] این علم به علم موجشناسی معروف است و شاخهای از آن بررسی «امواج شخصی» است که در تشخیص و معالجههای پزشکی مورد استفاده قرار میگیرد و در کشورهای انگلستان، آلمان، فرانسه و آمریکا دانشکدههایی برای آموزش آن وجود دارد. این علم ثابت کرده است که هر انسانی موج مشخصی را متصاعد میکند که شبیه هیچ شخص دیگری نبوده و مثل خطوط سر انگشتان برای آن شخص عمل میکند. و هر چه که از انسان جدا شود مثل مو، ناخن، عرق، آب دهان و خون، این موج را به همراه خود دارد و جز با دفن و یا از بین بردن این اعضای این موج از بین نمیرود (و این دفن کار پسندیدهای است گرچه نصّی درباره آن وارد نشده باشد، زیرا انسان گرامی و مکرّم است، همچنین برای در امان بودن از آفات سحر لازم است این دفن انجام بگیرد). نگا: دکتر خلیل مسیحه: علم الموجه الذاتیه. [۷۰] واضح است که مرز بین آفتاب و سایه، نشیمنگاه شیطان است و پیغمبرصما را از نشستن در آنجا نهی کرده است که حدیث آن را امام احمد روایت کرده و منذری گوید سند حدیث، سند خوبی [جیّد] است، نگا: الترغیب و الترهیب، ۵/۲۶۰.