۱۲- مراعات نتایج قول وعمل
اگر سخنی که شخص می‌خواهد بگوید یا کاری که می‌خواهد انجام دهد سبب فساد بیشتر یا از دست رفتن مصلحتی بزرگتر شود انجام آن جایز نیست.
الله سبحانه و تعالی می‌فرماید:
﴿وَلَا تَسُبُّواْ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ فَيَسُبُّواْ ٱللَّهَ عَدۡوَۢا بِغَيۡرِ عِلۡمٖۗ﴾[الأنعام: ۱۰۸].
«(ای مؤمنان!) به معبودها و بت‌هائی كه مشركان بجز خدا می‌پرستند دشنام ندهید تا آنان (مبادا خشمگین شوند و) تجاوزكارانه و جاهلانه الله را دشنام دهند».
و این همان چیزی است که شیخ الإسلام ابن تیمیه آن را موازنات دینی می‌نامد.
شیخ الإسلام ابن تیمیه/می‌گوید:
«هرگاه مصالح و مفاسد یا خوبی‌ها و بدی‌ها با هم تعارض پیدا کنند، قاعده‌ی کلی این است که ارجح انتخاب می‌شود و امر و نهی اگر چه برای به دست آوردن مصلحت و دفع مفسده می‌باشد ولی باید به مقابل آن هم توجه شود یعنی زمانی که مصلحت از دست رفته یا مفسده‌ی به دست آمده بیشتر باشد انسان مأمور به انجام آن نیست بلکه زمانی که مفسده از مصلحت بیشتر باشد انجام آن حرام است» [۳۵].
و فصلی را در مورد: «تعارض خوبی‌ها و بدی‌ها یا هر دو باهم» به تحریر در آورده و در آن گفته: «واضح است که بدی را در دو صورت می‌توان انجام داد: (اول): دفع بدتر، هرگاه تنها با بدی دفع شود و (دوم): به دست آوردن بهتر، هرگاه فقط از طریق بدی به دست بیاید. خوبی نیز در دو حالت رها می‌شود: زمانی که علت ترک خوبی از آن بهتر باشد یا اینکه خوبی سبب به وجود آمدن بدی‌ای شود که ضرر آن بیشتر از نفع خوبی است، این قواعد در مورد موازنات دینی است».
تا آنجا که می‌گوید:
«چنانچه گفته شده: عاقل کسی نیست که خوبی را از بدی تشخیص دهد، همانا عاقل کسی است که خوب تر را از خوب و بدتر را از بد تشخیص دهد و در این باره شاعر گفته:
إن اللبیب إذا بدی من جسمه
مرضان مختلفان داوی الأخطرا
خردمند هرگاه در جسمش دو بیماری آشکار شود، مریضی خطرناک‌تر را مداوا می‌کند).
تا جایی که می‌گوید:
«و زمانی که دو کار حرام باشند و نمی‌توان حرام بزرگتر را رها کرد مگر با انجام کوچکتر، انجام حرام کوچکتر در این حالت حرام نیست» [۳۶].
[۳۵] الفتاوی (۲۸/ ۱۲۹). [۳۶] الفتاوی (۲۰/۵۳- ۶۱).