دوری از فتنۀ کفر و تکفیر

تفسیر محمد قطب در مورد این آیه [۸۵]

محمد قطب در کتابش موسوم به لا اله الا الله می‌‌‌گوید: آن‌‌‌گاه که مردم به ابن عباس گفتند: اموی‌‌‌ها به غیر ما انزل الله حکم می‌‌‌کنند نظر شما در مورد آن‌‌‌ها چیست؟ آن نظر مشهورش را ارائه داد که: کفری است غیر از کفر، یعنی منظور از آن همان کفری که شما می‌‌‌شناسید و موجب خارج شدن از دین می‌گردد، نیست...

أ. با محمد قطب تلفنی صحبت کردم و از صحت این نقل کلام در مورد اموی‌‌‌ها از او پرسیدم ولی ایشان مرجع آن را بیان ننمود، به او گفتم طبری و ابن کثیر این تخصیص را ذکر نکرده‌اند.

ب. سپس به تفسیر طبری مراجعه و در آنجا دیدم که تخصیص آیه به اهل کتاب را ترجیح داده است چنان‌‌‌که می‌‌‌فرماید: شایسته‌‌‌ترین نظرات در این مورد پیش من نظر کسانی است که می‌‌‌گویند: این آیه در مورد کافران اهل کتاب نازل شده است چون قبل و بعد آیه در مورد آن‌‌‌ها نازل شده است و مقصود از آن نیز آن‌‌‌ها می‌‌‌باشد. [۸۶]سپس می‌‌‌گوید:خداوند متعال خبر را به صورت عام در مورد قومی بیان داشته است که منکر حکم پروردگار در کتابش هستند و آن را تکذیب می‌‌‌نمایند و از آن‌‌‌ها خبر داده که به خاطر ترک کردن حکم خداوند به قصدی که همان‌‌‌ها داشتند، کافر می‌‌‌باشند و به همان صورت حکم تمام کسانی که حکم کردن به شریعت خداوند را تکذیب می‌‌‌کنند، چنانکه ابن عباس گفته، کفر است؛ به خاطر این‌‌‌که بعد از آنکه حکم نازل شده‌‌‌ی خداوند در کتابش را دانسته است، تکذیب نموده و این درست مانند انکار نبوت رسول خدا بعد از نبوتش می‌باشد. [۸۷]

از تفسیر طبری که گذشت موارد زیر قابل ذکر است:

آیه در مورد اهل کتاب نازل شده است و شامل تمام کسانی است که عالمانه منکر حکم خداوند در کتابش می‌‌‌باشند و مفهوم آن این است که هرکس به غیر از آنچه خداوند نازل کرده حکم نماید ولی نسبت به آن عالم نباشد و یا آنچه را که خداوند نازل کرده تکذیب نکند، کافر نمی‌‌‌شود چنان‌که می‌‌‌فرماید: ﴿وَمَن لَّمۡ يَحۡكُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ٤٤﴾[المائدة: ۴۴] «هرکس به آنچه خداوند نازل کرده، حکم نکند کافر است».﴿وَمَن لَّمۡ يَحۡكُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلظَّٰلِمُونَ٤٥﴾[المائدة: ۴۵] «هرکس به آنچه خداوند نازل کرده حکم نکند، ظالم است».﴿وَمَن لَّمۡ يَحۡكُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡفَٰسِقُونَ٤٧﴾[المائدة: ۴۷] «هرکس به آنچه خداوند نازل کرده حکم نکند، فاسق است».پس کافران در این آیات، تکذیب کنندگانند و ظالمان و فاسقان کسانی هستند که آن را تکذیب نمی‌‌‌کنند.

[۸۵] آیه‌‌‌ی ۴۴ سوره‌‌‌ی مائده منظور می‌‌‌باشد. مترجم. [۸۶] (۱۰/۳۵۸) تحقیق محمود شاکر. [۸۷] طبری (۱۰/۲۵۸) تحقیق محمود شاکر.