دوری از فتنۀ کفر و تکفیر

احتیاط و پرهیز از تکفیر

امام شوکانی در سیل الجرار می‌‌‌گوید: برای مسلمانی که ایمان به خدا و روز آخرت دارد، شایسته نیست علیه مسلمانی حکم کفر صادر کند مگر اینکه دلیل و برهانی واضح‌‌‌تر از روز روشن در دست داشته باشد چون در احادیث صحیحی که از طریق جماعتی از اصحاب صادر شده، روایت است که رسول الله جفرمود: «مَنْ قَالَ لِأَخِيهِ يَا كَافِرُ فَقَدْ بَاءَ بِهَا أَحَدُهُمَا» وفي لفظ آخر في الصحيحين وغيرها «مَنْ دَعَا رَجُلًا بِالْكُفْرِ أَوْ قَالَ عَدُوَّ اللَّهِ وَلَيْسَ كَذَلِكَ إِلَّا حَارَ عَلَيْهِ» [۴۲]: «هرکس به برادرش بگوید: «ای کافر»؛ به تحقیق به یکی از آن‌‌‌ها برمی‌‌‌گردد» و در لفظ دیگر در صحیحین آمده که «هرکس نفری را کافر بخواند یا بگوید: ای دشمن خدا و او چنین نباشد، به گوینده برمی‌‌‌گردد».در این احادیث و آنچه در این زمینه وارد است بزرگترین منع و موعظه برای عدم تعجیل در تکفیر وجود دارد.

خداوند متعال می‌‌‌فرماید: ﴿مَّن شَرَحَ بِٱلۡكُفۡرِ صَدۡرٗا﴾«کسی که نسبت به کفر شرح صدر داشته باشد و دلخوش باشد».پس اطمینان قلبی پیدا کردن نسبت به کفر و آرام گرفتن نفس به آن برای تحقق آن لازم است؛ بنابراین صرف عقاید شرک در کسی برای تحقق کفر کافی نیست خصوصاً همراه با آن نسبت به مخالفتش با طریقه و راه اسلام جاهل باشد. صادر شدن یک عمل کفری از کسی که به واسطه‌‌‌ی آن قصد خروج از دین اسلام را ندارد و یا گفتن یک کلمه‌‌‌ی کفری که به آن معتقد نیست، معتبر نمی‌‌‌باشد و باز هم امام در ردی که بر کتاب «حدائق الازهار» دارد در مورد سجده کردن برای غیر خداوند می‌‌‌گوید: باید آن را به قصد و نیت سجده کننده مقید نمود، اگر نیت او از سجده، ربوبیت و پروردگاری کسی باشد که برایش سجده می‌‌‌کند با این سجده برای پروردگار عالم شریک قائل شده و مشرک می‌‌‌شود اما اگر جز تعظیم قصد دیگری نداشته باشد، همان‌‌‌گونه که این مسئله برای بسیاری از کسانی که بر پادشاهان عجم وارد می‌‌‌شوند، روی می‌‌‌دهد که به قصد تعظیم زمین را می‌‌‌بوسند، این کار موجب کفر نیست و همه‌‌‌ی کسانی که عالم به مسائل دینی هستند، می‌‌‌دانند که تکفیر کسی به طور قطع، چیزی است که در آن قدم‌‌‌ها دچار لغزشند و هرکس دینش را به خطر اندازد، نسبت به خود مرتکب جنایت شده است. [۴۳]

[۴۲] متفق علیه. [۴۳] سیل الجرار (ص: ۵۸۰)