دوری از فتنۀ کفر و تکفیر

شروط تکفیر نزد ابن عثیمین

ما حق تکفیر و تفسیق دیگران را نداریم بلکه این کار حق خدا و رسولش می‌‌‌باشد و از جمله احکام شرعی است که باید آن را به کتاب و سنت برگرداند؛ بنابراین واجب است نهایت تحقیق را جهت ثبوت آن انجام داد و کسی را تکفیر یا تفسیق نکرد جز این‌‌‌که کتاب و سنت بر کفر و فسق آن دلالت نماید.

اصل در مورد مسلمانان این است که او علی الظاهر عادل است و مسلمان و عادل بودن او تا زمانی که به اقتضای دلیل شرعی زایل نگردد به قوت خویش باقی است و نباید در مورد کفر و فسقش سهل انگاری نمود؛ چون به دو دلیل شدیداً ممنوع است:

۱. نسبت دادن تهمت دروغ به خداوند متعال هم در حکم و هم در مورد کسی که حکم علیه او به خاطر صفتی که او را بدان ملقب می‌‌‌گردانیم، صادر می‌‌‌شود.

۲. اگر برادرش از آن نسبتی که او را به آن ملقب می‌‌‌گرداند سالم باشد خودش به آن دچار می‌‌‌گردد. در صحیح مسلم از عبدالله بن عمرباز رسول الله جروایت است که فرمود: «إِذَا كَفَّرَ الرَّجُلُ أَخَاهُ فَقَدْ بَاءَ بِهَا أَحَدُهُمَا» [۵۰]: «هرگاه شخصی برادرش را تکفیر کند، به یکی از آن دو برمی‌‌‌گردد».بنابراین لازم است قبل از حکم کردن به کفر و فسق کسی به دو مسئله توجه نمود:

اول اینکه: دلیل آن قول و عملی که موجب تکفیر و تفسیق شده‌‌‌اند، مستند به کتاب و سنت باشد.

دوم این‌‌‌که: منطبق کردن آن حکم بر گوینده و یا عمل کننده‌‌‌ی معین، احتیاج به تحقق شروط تکفیر یا تفسیق و منتفی شدن موانع آن در حق آن فرد مشخص باشد.

از جمله مهم‌ترین آن شرط‌‌‌ها این است که عالم به مخالفتی باشد که از او واقع شده و باعث گردیده او کافر و یا فاسق شود؛ چنان‌‌‌که خداوند متعال می‌‌‌فرماید: ﴿وَمَن يُشَاقِقِ ٱلرَّسُولَ مِنۢ بَعۡدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ ٱلۡهُدَىٰ وَيَتَّبِعۡ غَيۡرَ سَبِيلِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ نُوَلِّهِۦ مَا تَوَلَّىٰ وَنُصۡلِهِۦ جَهَنَّمَۖ وَسَآءَتۡ مَصِيرًا١١٥﴾[النساء: ۱۱۵] «و هرکس بعد از روشن شدن حق و هدایت با رسول خدا مخالف نمود و راه غیر مؤمنان را برای پیروی برگزید او را در همان جهت انتخابی قرار داده و سرانجام وارد جهنمش خواهیم کرد که سرانجام بدی است».و می‌‌‌فرماید: ﴿وَمَا كَانَ ٱللَّهُ لِيُضِلَّ قَوۡمَۢا بَعۡدَ إِذۡ هَدَىٰهُمۡ حَتَّىٰ يُبَيِّنَ لَهُم مَّا يَتَّقُونَۚ إِنَّ ٱللَّهَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٌ١١٥﴾[التوبة: ۱۱۵] «خداوند بعد از هدایت، هیچ قومی را گمراه نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گرداند تا چیزی را که باعث تقواست برای‌‌‌شان معلوم دارد که به درستی خداوند نسبت به هر چیزی عالم است».به همین سبب اهل علم گفته‌‌‌اند: تکذیب کننده‌‌‌ی فرائض هنگامی که تازه مسلمان شده باشد، تکفیر نمی‌‌‌گردد تا زمانی که برایش معلوم شود. [۵۱]

[۵۰] مسلم روایت کرده است. [۵۱] قواعد المثلی، شیخ ابن عثیمین (ص:۸۷).