نظر وسيع اسلام

سخن موجز و حق آنست که تمامی معیارهای برتری باید از اسلام منشأ گیرد. اسلام تفاوت‌های مادى میان انسان‌ها را نمى‌پذیرد. اسلام می‌گوید: تمام انسان‌ها از اصل واحدى سرچشمه می‌گیرند.

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ ٱتَّقُواْ رَبَّكُمُ ٱلَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفۡسٖ وَٰحِدَةٖ وَخَلَقَ مِنۡهَا زَوۡجَهَا وَبَثَّ مِنۡهُمَا رِجَالٗا كَثِيرٗا وَنِسَآءٗۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ ٱلَّذِي تَسَآءَلُونَ بِهِۦ وَٱلۡأَرۡحَامَۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلَيۡكُمۡ رَقِيبٗا١﴾ [النساء: ۱]

«ای مردم از پروردگارتان بترسید، آن ذاتی که شما را از یک تن آفرید، و همسرش را (نیز) از او آفرید، و از آن دو، مردان و زنان بسیاری پراکنده کرد، و از پروردگاری بترسید که به (نام) او از همدیگر درخواست می‌کنید، و (همچنین) از (گسستن) پیوند خویشاوندی بپرهیزید. بی‌گمان الله همواره بر شما مراقب (و نگهبان) است».

بین شما اختلاف مرز و بوم و مولد و مدفن حائز اهمیت نبوده، بلکه در حقیقت شما یکسانید.

﴿وَهُوَ ٱلَّذِيٓ أَنشَأَكُم مِّن نَّفۡسٖ وَٰحِدَةٖ فَمُسۡتَقَرّٞ وَمُسۡتَوۡدَعٞۗ قَدۡ فَصَّلۡنَا ٱلۡأٓيَٰتِ لِقَوۡمٖ يَفۡقَهُونَ٩٨﴾ [الأنعام: ۹۸]

«و او کسی است شما را از یک تن آفرید، پس شما را قرار گاه و امانت گاهی است، ما آیات (خود) را برای گروهی که در می‌یابند (به تفصیل) بیان نمودیم».

پس از آن در مورد اختلاف نسل و خاندان نیز این حقیقت را توضیح می‌دهد که:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِنَّا خَلَقۡنَٰكُم مِّن ذَكَرٖ وَأُنثَىٰ وَجَعَلۡنَٰكُمۡ شُعُوبٗا وَقَبَآئِلَ لِتَعَارَفُوٓاْۚ إِنَّ أَكۡرَمَكُمۡ عِندَ ٱللَّهِ أَتۡقَىٰكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٞ١٣﴾ [الحجرات: ۱۳]

«ای مردم! بی‌شک ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم، و شما را تیره‌ها و قبیله‌ها قرار دادیم، تا یکدیگر را بشناسید، همانا گرامی‌ترین شما نزد الله پرهیزگارترین شماست، بی‌گمان الله دانای آگاه است».

یعنى اختلاف این شعوب و قبائل تنها بخاطر تعارف و شناسایى است، نه عداوت با یکدیگر، یا تفاخر بر یکدیگر و جار و جنجال باهم. در این اختلاف، وحدت اصل انسانى مد نظر قرار گرفته شده است، اگر فرق حقیقى در بین شما وجود داشته باشد، آن بر پایه اخلاق و اعمال نیکو و نکوهیده‌ استوار است.

سپس می‌فرماید که تفرقه گرو‌هی و اختلاف جماعت‌ها، نشانه عذاب خداوندیست و شما باید لذت دشمنى با یکدیگر را بچشید.

﴿قُلۡ هُوَ ٱلۡقَادِرُ عَلَىٰٓ أَن يَبۡعَثَ عَلَيۡكُمۡ عَذَابٗا مِّن فَوۡقِكُمۡ أَوۡ مِن تَحۡتِ أَرۡجُلِكُمۡ أَوۡ يَلۡبِسَكُمۡ شِيَعٗا وَيُذِيقَ بَعۡضَكُم بَأۡسَ بَعۡضٍۗ﴾ [الأنعام: ۶۵]

«بگو: او قادر است بر آنکه عذابی از بالای (سر) تان یا از زیر پای‌تان؛ بر شما بفرستد، یا شما را به صورت گروه گروه (و پراکنده) با هم بیامیزد و (طعم) جنگ (و دو دستگی) را به هر یک از شما بوسیله دیگری بچشاند».

اسلام این گروه‌بندى را از جمله جرایمى قرار داده است که بنا برآن، فرعون مستحق لعنت و عذاب دانسته شد.

﴿إِنَّ فِرۡعَوۡنَ عَلَا فِي ٱلۡأَرۡضِ وَجَعَلَ أَهۡلَهَا شِيَعٗا﴾ [القصص: ۴]

«بی‌گمان فرعون در زمین برتری جست و اهل آن را گروه گروه کرد».

بعد می‌فرماید: زمین از آن خداوند است. درین فرموده، نوع بشر را به خلافتش بر روى زمین سرفراز می‌سازد. او تعالى همه چیز را مسخر انسان گردانیده است. پس نیازی نیست انسان بنده دیگری باشد. خداوند این زمین وسیع را بر روى او گشوده است. اگر جایى براى او گوارا نباشد، می‌تواند بجاى دیگرى عزیمت نماید، به آن جایی برود که نعمت‌های خداوندى فراوان است.

﴿إِنِّي جَاعِلٞ فِي ٱلۡأَرۡضِ خَلِيفَةٗ﴾ [البقرة: ۳۰]

«من در زمین جانشینی قرار خواهم داد».

﴿أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِي ٱلۡأَرۡضِ...﴾[الحج: ۶۵]

«آیا ندیدی که الله آنچه را در زمین است مسخر شما کرده است...».

﴿أَلَمۡ تَكُنۡ أَرۡضُ ٱللَّهِ وَٰسِعَةٗ فَتُهَاجِرُواْ فِيهَاۚ﴾ [النساء: ۹۷]

«مگر سرزمین خدا، پهناور نبود که در آن مهاجرت کنید؟».

﴿۞وَمَن يُهَاجِرۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ يَجِدۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ مُرَٰغَمٗا كَثِيرٗا وَسَعَةٗ﴾ [النساء: ۱۰۰]

«و کسی‌که در راه الله هجرت کند در زمین جاهای امن فراوان و گشایش (در رزق و روزی) می‌یابد».

اگر تمام قرآن را بخوانید، در آن کلمه‌اى در تأیید ملت‌گرایی و نژاد پرستی نخواهید دید. دعوت و خطاب آن متوجه تمام نوع بشر است. همه انسان‌هاى تمام روى زمین را به سوى خیر و صلاح فرا می‌خواند. از هیچ ملت و سرزمینی خاص نام نبرده است، فقط از سرزمین مکه نام برده است [چون خانه خدا؛ یعنی کعبه مشرفه در آن قرار دارد]. اما در مورد آن نیز به وضاحت و روشنی فرموده است:

﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَيَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِ ٱلَّذِي جَعَلۡنَٰهُ لِلنَّاسِ سَوَآءً ٱلۡعَٰكِفُ فِيهِ وَٱلۡبَادِۚ وَمَن يُرِدۡ فِيهِ بِإِلۡحَادِۢ بِظُلۡمٖ نُّذِقۡهُ مِنۡ عَذَابٍ أَلِيمٖ٢٥﴾ [الحج: ۲۵]

«بی‌گمان کسانی‌که کافر شدند، و (مردم را) از راه الله باز می‌دارند و (همچنین از) مسجد الحرام، که آن را برای (همه) مردم یکسان قرار دادیم، (چه) مقیم در آنجا و یا وارد بر آن، و کسی‌که از روی ستم در آن‌جا کج‌روی (و انحراف از حق را) بخواهد، از عذاب دردناک به او می‌چشانیم».

و در مورد مشرکین مقیم مکه فرموده است که آن‌ها نجس هستند و باید از آنجا به بیرون رانده شوند:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّمَا ٱلۡمُشۡرِكُونَ نَجَسٞ فَلَا يَقۡرَبُواْ ٱلۡمَسۡجِدَ ٱلۡحَرَامَ بَعۡدَ عَامِهِمۡ هَٰذَاۚ وَإِنۡ خِفۡتُمۡ عَيۡلَةٗ فَسَوۡفَ يُغۡنِيكُمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦٓ إِن شَآءَۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلِيمٌ حَكِيمٞ٢٨﴾ [التوبة: ۲۸]

«ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! بی‌گمان مشرکان پلیدند، پس نباید بعد از اِمسال، به مسجد الحرام نزدیک شوند و اگر شما از فقر می‌ترسید، (بدانید که) خداوند اگر بخواهد شما را از فضل خویش بی‌نیاز خواهد گرداند. بی گمان خداوند دانا و حکیم است».

پس از این تصریح، دیگر ناسیونالیزم وطنی و ملی‌گرایی در اسلام جایی ندارد. بلکه همه مسلمانان برادر و همه سرزمین‌های اسلامی سرزمین ‌آنان می‌باشد، پس هر مسلمان می‌تواند بگوید:

هر مُلک مُلک ماست که مُلک خداى ماست.