برخی از آداب معلّمان
شایسته است که معلّمان در کلاس درس، نکات ذیل را رعایت کنند:
۱- هنگام وارد شدن با لفظ «السلام علیکم و رحمه الله و برکاته» بر دانش‌آموزان سلام کنند. الفاظ دیگری مانند «صبح بخیر» جایز نیست؛ چون در شرع خدا نیامده است. البته پس از سلام کردن می‌توان این الفاظ و امثال آن را گفت. معلّم باید دانش‌آموزان را راهنمایی کند که با لفظ «وعلیکم السلام و رحمه الله و برکاته» پاسخ سلام را بدهند. معلّمان نباید اجازه دهند هنگام داخل شدنشان به کلاس،دانش آموزان برای ادای احترام از سر جایشان بلند شوند.
۲- معلّم باید با چهره‌ای خندان با دانش‌آموزان صبحت کند؛ زیرا پیامبر جمی‌فرمایند:
«تبسّمك في وجه أخیك صدقةٌ»«صحیح رواه الترمذی و غیره»
«شاد کردن برادرت با لبخند و تبسّم، صدقه است.»
۳- معلّم، درس را باید با عبارت زیر (خطبه الحاجه) که رسول اکرم جسخنش را با آن آغاز می‌کرد، شروع کند:
«إنّ الحمدلله نحمده ونستعینه ونستغفره ونعوذ بالله من شرور أنفسنا وسیئات أعمالنا من یهده الله فلا مضل له، ومن یضلل فلاهادي له.
وأشهد أن لا إله إلاّ وحده لا شریك له، وأشهد أنّ محمداً عبده ورسوله. أمّا بعد: فإنّ أصدق الحدیث كلام الله تعالی وخیر الهدی هدی محمّدٍ...تا آخر خطبه».
«قطعاً ستایش خاص خداست، او را می‌ستاییم و از او کمک می‌جوییم و از او طلب آمرزش می‌کنیم و از بدی‌های نفس و کارهای بد به خدا پناه می‌بریم. خداوند هر کس را هدایت کند هیچ کس نمی‌تواند او را گمراه سازد و هر کس را گمراه کند هیچ کس نمی‌تواند او را هدایت نماید.
و گواهی می‌دهم که هیچ معبود به حقی جز خدای یکتا و بی‌شریک وجود ندارد و گواهی می‌دهم که محمد جبنده و فرستاده‌ی اوست. اما بعد: به درستی که راست‌ترین سخن، کلام خداوند متعال است و بهترین هدایت، هدایت پیامبر جاست...»
۴- استفاده از الفاظ و کلماتی که موجب تشویق و ترغیب دانش‌آموزان می‌شود: به دانش‌آموز کوشا و درس خوان بگوید: «أحسنت»(آفرین)، «بارك الله فیك»، و به دانش‌آموز ضعیف و کم‌کار بگوید: خداوند تو را اصلاح و هدایت کند. پیامبر جمی‌فرمایند:
«والكلمة الطّیّبة صدقة»«متفق علیه»
«و گفتن سخن نیک صدقه به شمار می‌آید»
۵- از سخنی که در آن توهین و تمسخر وجود دارد پرهیز کند؛ چون دانش‌آموزان، هم‌سخنان زیبا را از معلّم یاد می‌گیرند و هم حرف‌های زشت را.
۶- به دانش‌آموزانی که از درسشان غافلند و مشغول کارهای دیگری غیر از درسشان هستند یا سر کلاس با هم صحبت می‌کنند، هشدار دهد.
٧- سؤال‌های درس را تنظیم کند و به دانش‌آموزان اجازه ندهد قبل از اجازه گرفتن، سؤال کنند؛ در غیر این صورت به سؤالشان پاسخ ندهد.
۸- معلّمان باید آداب و اخلاق اسلامی را رعایت کنند تا دانش‌آموزان نیز، آنان را الگوی خود قرار دهند. هر گاه معلّم عطسه کرد، بگوید: «الحمد لله»و کسی که در کنار اوست بگوید: «یرحمك الله»«خدا به تو رحم کند». شخص عطسه‌کننده هم در پاسخ بگوید: «یهدیكم الله ویصلح بالكم»«خداوند تو را هدایت کند و وضع تو را به خیر گرداند». و هر وقت معلّم خمیازه کشید، باید دست چپش را روی دهان بگذارد و ها،ها نکند. زیرا پیامبر جاز این کار نهی کرده است و می‌فرمایند:
«إذا تثاءب أحدكم فلیضع یده علی فمه، فإنّ الشّیطان یدخل مع التّثاؤب»«متفق علیه»
«هر گاه یکی از شما خمیازه کشید باید دستش را روی دهانش بگذارد؛ زیرا شیطان هنگام خمیازه کشیدن داخل انسان می‌شود.»
٩- معلّمان باید لباس‌هایشان را پاکیزه نگه دارند و با قیافه‌‌ای زیبا و بدون تکبّر به میان دانش‌آموزان بروند و به این فرموده پیامبر جعمل نمایند:
«لا یدخل الجنّة من كان في قلبه مثقال ذرّةٍ من كبرٍ، قیل: إنّ الرّجل یحبّ أن یكون ثوبه حسناً، ونعله حسنةً، قال: إنّ الله جمیل یحب الجمّال، الكبر: بطر الحقّ وغمط النّاس»«رواه مسلم»
«کسی که یک ذرّه کبر و غرور در دل داشته باشد داخل بهشت نمی‌شود، گفتند: ای رسول خدا ج، مردی می‌خواهد لباس و کفشش زیبا باشد، آیا این هم نشانه غرور است؟ فرمودند: بدون تردید خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد، کبر؛ یعنی،: نپذیرفتن حق و تحقیر مردم.»
۱۰- اگر معلّمان در مدرسه‌ای تدریس می‌کنند که دانش‌آموزان دختر و پسر و معلّمان زن و مرد در آنجا مختلط‌اند ـ امری که با تعالیم اسلام منافات دارد ـ باید دانش‌آموزان پسر را در صندلی‌های جلو بنشانند و دختران را در صندلی‌های عقب؛ تا از بروز مشکلات جلوگیری شود. همچنین معلّمان و مدرّسان باید به دانش‌آموزان پسر گوشزد کنند که با دانش‌آموزان دختر اختلاط نکنند، زیرا صحبت کردن با آنان جز به قصد نصیحت، آن هم از پشت پرده نه در خلوت و تنهایی، جایز نیست. معلّمان زن نیز، نباید با معلّمان مرد مختلط شوند، بلکه در مکانی جدا و بدون اختلاط بنشینند تا عفت و پاکدامنی‌شان حفظ شود. البته، این وظیفه‌ی اداره آموزش و پرورش است که مدارس دخترانه و پسرانه را از هم جدا کند و بر اساس تعالیم اسلامی عمل نمایند. در این میان، کشور عربستان سعودی مدارس دخترانه و پسرانه را از هم جدا کرده و بسیار هم موفّق بوده است. این کشور با ایجاد شعبه‌ای که ریاست آموزش دختران را بر عهده گرفته و بر آن نظارت می‌کند به جدایی مدارس دختران در کلیه مراحل پرداخته و آنان را از بروز مشکلات حاصل از اختلاط با پسران مصون داشته است. بیت زیر گویای وضعیت مدارس مختلط است:
ألقاه في الييمّ مكتوفاً ثمّ قال له
إيّاك إيّاك أن تبتلّ بالماء
«او را دست بسته به دریا افکند و سپس به او گفت: احتیاط کن که خیس نشوی.»