(۱) عظمت قرآن مجید
طالب واقعی قرآن مجید و کسی که هدفش درک درست مطالب قرآنی است نخست باید، عظمت قرآن مجید را در دل جای دهد، و این نور یقین در تمام وجودش سرایت کند که:
«این صفت است از صفات ازلیه ربانیه که آن را به عالم امکان هیچگونه مناسبتی نبوده، حضرت حق جل و علا، محض به عنایت خود در کسوت زبان عربی همان صفتی ازلی و کمال ذاتی خود را انزال فرموده و همون را واسطه فیمابینه و بین العباد گردانید» [۱٩].
هر مسلمانی اعتقاد دارد که قرآن مجید کلام خداست ولی هنگام برخورداری و بهره‌مندی از رهنمودهای آن اظهار این عقیده لازم و ضروری است.
خداوند متعال در قرآن مجید پی در پی بیان می‌کند که: «ما این قرآن را نازل کردیم» و آن را به خود منسوب می‌کند و این مطلب را مکرراً ذکر می‌نماید و آن فقط برای اثبات سلسله سند قرآن مجید نیست بلکه هدف از آن بیان عظمت و برتری کلام اوست.
هزار جان گرامی فدا به این نسبت
که میری ذات سـ‌اپنا پته دیاتونی[۲۰]
با این نسبت قرآن مجید به سوی خداوند متعال، عظمت قرآن و یقین بر مطالب آن حاصل می‌شود و سبب روشنی شمع ایمان می‌گردد.
و اگر انسان با روا داشتن ستم به خود و جهالت، عظمت و جلال این نسبت را احساس نمی‌کند از کم سعادتی و کوتاه فکری اوست و اگر نه اقتضای عظمت قرآن چنین است که:
﴿لَوۡ أَنزَلۡنَا هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ عَلَىٰ جَبَلٖ لَّرَأَيۡتَهُۥ خَٰشِعٗا مُّتَصَدِّعٗا مِّنۡ خَشۡيَةِ ٱللَّهِۚ﴾[الحشر: ۲۱].
«اگر این قرآن را بر کوهی نازل می‌کردیم، می‌دیدی که در برابر آن خاشع می‌شود و از خوف خدا می‌شکافد!».
یعنی: صاحب قرآن دارای چنان عظمتی است که اگر قرآن مجید بر کوهی نازل می‌شد آن کوه در مقابل عظمت و جلالش خاضع و پست شده و از بیم و ترسش تکه‌تکه و پاره پاره می‌گشت.
شخص سعادتمندی که به نسبت قرآن مجید اعتقاد و باور دارد، عکس‌العمل او با قرآن چنین است که:
﴿وَإِذَا سَمِعُواْ مَآ أُنزِلَ إِلَى ٱلرَّسُولِ تَرَىٰٓ أَعۡيُنَهُمۡ تَفِيضُ مِنَ ٱلدَّمۡعِ مِمَّا عَرَفُواْ مِنَ ٱلۡحَقِّۖ﴾[المائدة: ۸۳].
«و چون بشنوند آنچه فروفرستاده شده بر پیامبر ج، می‌بینی چشم‌های ایشان به سبب آنچه شناختند از حق اشک می‌ریزند».
این انسان‌های سعادتمند هرگاه کلام خدا را می‌شنوند دل‌شان به لرزه می‌افتد و موهای بدن‌شان راست می‌گردد و چنان شکوه و عظمت خداوند بر آنان غالب می‌شود که ظاهر و باطنشان در مقابل خداوند تسلیم می‌گردد، چنانکه خداوند می‌فرماید:
﴿ٱللَّهُ نَزَّلَ أَحۡسَنَ ٱلۡحَدِيثِ كِتَٰبٗا مُّتَشَٰبِهٗا مَّثَانِيَ تَقۡشَعِرُّ مِنۡهُ جُلُودُ ٱلَّذِينَ يَخۡشَوۡنَ رَبَّهُمۡ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمۡ وَقُلُوبُهُمۡ إِلَىٰ ذِكۡرِ ٱللَّهِۚ﴾[الزمر: ۲۳].
«خداوند بهترین سخن را نازل کرده، کتابی که آیاتش (در لطف و زیبایی و عمق و محتوا) همانند یکدیگر است، آیاتی مکرر دارد (با تکراری شوق‌انگیز) که از شنیدن آیاتش لرزه بر اندام کسانی که از پروردگارشان می‌ترسند می‌افتد، سپس برون و درون‌شان نرم و متوجه ذکر خدا می‌شود».
حالت این افراد پاک‌طینت چنین است که با کلام خدا ایمان‌شان افزایش و ترقی می‌یابد.
﴿إِنَّمَا ٱلۡمُؤۡمِنُونَ ٱلَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ ٱللَّهُ وَجِلَتۡ قُلُوبُهُمۡ وَإِذَا تُلِيَتۡ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتُهُۥ زَادَتۡهُمۡ إِيمَٰنٗا﴾[الأنفال: ۲].
«مؤمنان تنها کسانی هستند که هرگاه نام خدا برده شود، دل‌هایشان ترسان می‌گردد، و هنگامی که آیات او بر آن‌ها خوانده می‌شود، ایمان‌شان فزون‌تر می‌گردد».
و این نسخه شفا سبب نابودی و معالج امراض روحانی و قلبی آنان می‌شود.
﴿وَنُنَزِّلُ مِنَ ٱلۡقُرۡءَانِ مَا هُوَ شِفَآءٞ وَرَحۡمَةٞ لِّلۡمُؤۡمِنِينَ﴾[الإسراء: ۸۲].
«و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل می‌کنیم».
نتیجه سخن اینکه برای استفادۀ صحیح از قرآن مجید باید عظمت، و صداقت قرآن مجید را باور داشته و چون عشق در وجود انسان جریان داشته باشد و هنگام تلاوت و تدبر قرآن مجید مونس و همدم او باشد.
امام شاطبی/، متوفی ٧٩۰ هجری در موافقات جالب فرموده است:
«کسی که می‌خواهد دین را بفهمد بر او لازم است که قرآن مجید را مونس و همدم خویش قرار دهد و شبانه‌روز با قرآن مجید ارتباط و وابستگی علمی و عملی داشته باشد و بر یکی اکتفا نکند و آنکه چنین بکند به هدف خواهد رسید» [۲۱].
[۱٩] نقل از صراط مستقیم : مولانا شاه اسماعیل شهید/. [۲۰] مرا آدرس خویش قرار دادی. [۲۱] الموافقات، ۳/۳۳۴.