نگرشی به احادیث حوض

بحث اول: اصحاب رسول الله ج نخستين كسانی هستند كه بر حوض می‌روند و از آن می‌نوشند

۱- ثوبانس می‌گوید: رسول الله ج فرمودند: «من بر کناره حوض خودم مردم را با عصای خود کنار می‌زنم تا برای اهل یمن جا باز شود، پرسیدند: عرض حوض چه مقدار است؟ فرمودند: از اینجا تا عمان، پرسیدند: آب آن چگونه است؟ فرمودند: سفیدتر از شیر و شیرین‌تر از عسل، دو میزاب از بهشت در آن می‌ریزند یکی از طلا و دیگری از نقره است» [۱۳۶].

نووی/ می‌گوید: یعنی: مردم دیگر را از آن دور می‌کنم تا برای اهل یمن جا باز شود و این کرامتی است برای اهل یمن که به پاس خدمتشان به اسلام وایمان آوردن پیش از دیگران، که انصار از آنهایند، پیش از دیگران آب خواهند نوشید، رسول الله ج دیگران را دور می‌کند تا اهل یمن آب بنوشند، همان گونه که آنان در دنیا دشمنان و بدی‌ها را از رسول الله ج دور کردند [۱۳۷].

قرطبی/ می‌گوید: «منظور پیشتازان اهل یمن هستند که رسول اللهج را یاری دادند و خداوند توسط آنان دین را برتری و غلبه عنایت نمود، قبلاً گفتیم که مدینه از یمن است و اهل مدینه از هرکس دیگر به این کرامت حق‌دارتر هستند، زیرا که آنان پیش از همه کس به یاری رسول الله ج و جان نثاری در راه ایشان قیام کردند و به این خاطر رسول‌الله ج به آنان فرمودند: «اصْبِرُوا حَتَّى تَلْقَوْنِى عَلَى الْحَوْضِ» [۱۳۸]. «صبر کنید تا سر حوض با من ملاقات کنید».

ببینید که میان رسول الله ج و صحابه تا چه مقدار محبت و وفا حاکم است که رسول الله ج مردم را از حوض دور می‌کند تا اهل یمن که همان انصارند، از آن بنوشند، چه دلیلی واضح‌تر از این؟ مخالفان چگونه آن را پاسخ می‌دهند؟!

۲- ثوبانس می‌گوید: رسول الله ج فرمودند: «حَوْضِى مِنْ عَدَنَ إِلَى عَمَّانَ الْبَلْقَاءِ مَاؤُهُ أَشَدُّ بَيَاضًا مِنَ اللَّبَنِ وَأَحْلَى مِنَ الْعَسَلِ وَأَكَاوِيبُهُ عَدَدُ نُجُومِ السَّمَاءِ مَنْ شَرِبَ مِنْهُ شَرْبَةً لَمْ يَظْمَأْ بَعْدَهَا أَبَدًا أَوَّلُ النَّاسِ وُرُودًا عَلَيْهِ فُقَرَاءُ الْمُهَاجِرِينَ الشُّعْثُ رُءُوسًا الدُّنْسُ ثِيَابًا الَّذِينَ لاَ يَنْكِحُونَ الْمُتَنَعِّمَاتِ وَلاَ تُفْتَحُ لَهُمُ السُّدَدُ» [۱۳۹].

«حوض من (به اندازه‌ی) از عدن تا عمان... است، آبش از شیر سفیدتر و از عسل شیرین‌تر است، جام‌هایش به تعداد ستاره‌های آسمانند، هرکس از آن، جرعه‌ای بنوشد، پس از آن هرگز تشنه نمی‌شود، اولین کسانی که بر آن وارد می‌شوند، مهاجران فقیر هستند، آنهایی که سر و موی‌شان ژولیده و لباس‌شان لکه دار است، آنهایی که زنان ناز پرورده را نکاح نمی‌کنند، و درها به رویشان باز نمی‌گردد».

آری! رسول الله ج فرمودند: مهاجرن فقیر نخستین کسانی هستند که بر حوض وارد می‌شوند، مبارکفوری/ می‌گوید: «منظور از مهاجرین کسانی هستند که از مکه به مدینه هجرت کردند و رسول الله ج سرور آنان است» [۱۴۰].

و این مصداق آیه‌ای است که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿لِلۡفُقَرَآءِ ٱلۡمُهَٰجِرِينَ ٱلَّذِينَ أُخۡرِجُواْ مِن دِيَٰرِهِمۡ وَأَمۡوَٰلِهِمۡ يَبۡتَغُونَ فَضۡلٗا مِّنَ ٱللَّهِ وَرِضۡوَٰنٗا وَيَنصُرُونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥٓۚ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلصَّٰدِقُونَ ٨﴾ [الحشر: ۸].

«(این اموال) برای فقیران مهاجری است که از خانه و اموال خود بیرون رانده شدند در حالی که فضل الهی و رضای او را می‌طلبند و خدا و رسولش را یاری می‌کنند و آنهایند راستگویان».

آیا با این دو حدیث که رسول الله ج تصریح فرمودند که مهاجرین وانصار بر حوض وارد خواهند شد، باز هم جایی برای شک وتردید باقی می‌ماند؟!

آیا مخالفان با شنیدن فرموده‌ی رسول الله ج مانند مؤمنان تسلیم می‌شوند و سخن خدا و رسول را می‌پذیرند، یا باز هم به لجاجت و عناد خود ادامه می‌دهند و به بخشی از قرآن ایمان می‌آورند و بخشی دیگر را رها می‌کنند؟!

۳- انسس می‌گوید: از رسول الله ج خواستم که در قیامت برایم شفاعت کند، فرمودند: چنین خواهم کرد، گفتم: یا رسول الله! شما را کجا پیدا کنم؟ فرمودند: ابتدا بر صراط سراغم را بگیر گفتم: اگر آنجا نبودید؟ فرمودند: کنار میزان، گفتم: اگر آنجا هم شما را نیافتم؟ فرمودند: آنگاه کنار حوض سراغم را بگیر، من قطعاً در یکی از این سه جا خواهم بود» [۱۴۱].

انسس از رسو ل الله ج درخواست شفاعت نمود، و ایشان موافقت فرمودند و در یکی از سه جا که حوض یکی از آنهاست، با انسس وعده و قرار دیدار گذاشتند، پس این حدیث گویای این مطلب است که انسس بر حوض رسول الله ج وارد می‌شود واز آن خواهد نوشید، این حدیث گرچه ویژه انسس است که وی مشمول حدیث ثوبانس نیز که درباره انصار است، می‌باشد، البته این حدیث نکات دیگری نیز دارد، منجمله این‌که: انسس از اصحابی است که از جانب شیعه مورد طعن و بغض قرار گرفته است و این حدیث، آنان را رد می‌کند، دیگر این‌که: رسول الله ج به وی وعده دادند و ایشان هرگز خلف وعده نمی‌کنند. و دیگر اینکه: از این حدیث ایمان انسس ثابت می‌گردد، زیرا که منافقان و کافران از شفاعت رسول الله ج بهره‌ای نخواهند داشت بنابراین، حدیث گویای ایمان انسس می‌باشد و این شفاعت خاص و علاوه از شفاعت کلّی برای عموم امّت است، والله اعلم.

۴- زید بن ارقمس می‌گوید: «در سفری به همراهی رسول الله ج در جایی برای استراحت منزل گرفتیم، ایشان فرمودند: شما بخشی از صد هزار بخش هستید که نزد من، بر حوض وارد می‌شوند، راوی می‌گوید: از وی پرسیدم که در آن روز شما چند نفر بودید؟ گفت: هفتصد یا هشتصد نفر» [۱۴۲].

حدیث زیدس صراحتاً دلالت دارد که اصحابش بر حوض رسول الله ج وارد خواهند شد و آنان بخشی از افراد کثیری هستند که بر حوض وارد می‌شوند و در این حدیث رسول الله ج به هفتصد یا هشتصد نفر این مژده را دادند و دیگران که در آن سفر همراه ایشان نبودند عمومیت احادیث سابق آنان را شامل می‌شود، والله اعلم.

۵- خوله بنت حکیمل [۱۴۳] می‌گوید: «گفتم: یا رسول الله! شما حوضی دارید؟ فرمودند: آری، و محبوب‌ترین کسانی که نزد من وارد می‌شوند، قوم تو هستند».

و در روایتی آمده که: محبوب‌ترین مردم نزد من که از آن سیراب می‌شوند قوم تو هستند [۱۴۴].

این حدیث نیز دلالت بر این دارد که انصار بر حوض آن حضرت ج وارد خواهند شد و آنان و به ویژه بنی نجار، دایی‌های رسول الله ج محبوب‌ترین مردمی هستند که بر حوض وارد می‌شوند و این پاداش خوبی‌هایی است که به رسول الله ج کرده‌اند.

۶- اسید بن حضیرس می‌گوید: «مردی انصاری در خلوت به رسول اللهج گفت: یا رسول الله! مرا به کاری نمی‌گماری، آن‌گونه که فلانی را گماشته‌ای؟ فرمودند: شما پس از من شاهد نوعی ‌ترجیح خواهید بود، آنگاه صبر کنید تا آن که سرحوض با من دیدار کنید» [۱۴۵]. و در روایتی دیگر از بخاری آمده که: «وعده‌ی من و شما سر حوض من است».

می‌بینیم که رسول الله ج آن مرد انصاری و قبیله‌اش را در مقابل نوعی ترجیح در امور دنیوی به صبر و خویش‌تن داری توصیه می‌فرماید تا آن‌که سر حوض با ایشان ملاقات کنند، این بزرگترین دلیلی است مبنی بر اینکه رسول الله ج آنان را با نوشانیدن از آب حوض تکریم خواهند فرمود و گرنه چگونه ممکن است رسول الله ج به آنان که بنابرتوصیه ایشان صبر پیشه کرده‌اند، وعده‌ی حوض بدهند و آنگاه آنان از حوض رانده شوند.

۷- زید بن ارقمس هنگامی که عبیدالله بن زیاد منکر حوض شد، گفت: «رسول الله ج به ما چنین فرمودند و ما را به آن وعده دادند...» [۱۴۶].

آری! می‌گوید رسول الله ج ما را به حوض وعده دادند، و قطعاً رسول اللهج به وعده خویش وفا خواهند نمود.

۸- عبدالله بن عمروب می‌گوید: «رسول الله ج فرمودند: میعادگاه شما حوض من است...» [۱۴۷].

این حدیث همانند حدیث قبل است با بیان این‌که آن وعده مخصوص انصار نیست، بلکه برای تمام صحابه عام است.

۹- ثوبانس می‌گوید: «رسول الله ج فرمودند: شما بر حوض من وارد خواهید شد و من مردم را با عصایم از حوض دور می‌کنم...» [۱۴۸].

۱۰- عمرو بن زید بکالی می‌گوید: از عتبه بن عبد سلمی شنیدم که می‌گفت: «یک اعرابی برخاست و از رسول الله ج پرسید: حوضی‌که از آن سخن می‌گویید، چیست؟ فرمودند: به اندازه‌ی فاصله صنعاء تا بُصری است، سپس خداوند به من کرانه‌هایی را می‌بخشد که هیچ بشری از مخلوقات الهی نمی‌دانند که کدام طرف حوض است، می‌گوید: عمر تکبیر گفت، رسول الله ج فرمودند: مهاجران فقیر که در راه خدا کشته می‌شوند و می‌میرند، سر حوض ازدحام خواهند کرد امیدوارم که خداوند مرا بر حوض وارد کند از آن بنوشم» [۱۴۹].

این فرموده رسول الله ج که: «فقرای مهاجرین بر حوض ازدحام می‌کنند» دلیلی است براین که، مهاجران فقیر که در راه خدا کشته می‌شوند و فی سبیل الله می‌میرند، بر حوض رسول الله ج تجمع خواهند کرد و از این حدیث بر می‌آید که آنان از حوض خواهند نوشید، زیرا در حدیث، به ایمان، هجرت، پایداری، جهاد و شهادت آنان فی سبیل الله اشاره شده است که این یکی از بزرگ‌ترین علایم صداقت و راستی با خداست.

۱۱- ابو صالح می‌گوید: «رسول الله ج ابوبکر را امیر کاروان حجاج قرار داد، هنگامی‌که حرکت کرد در پی او علی را با آیاتی از ابتدای سوره براءت گسیل فرمودند، ابوبکر بازگشت وگفت: یا رسول الله! مگر مرا چه شده است؟ ایشان فرمودند: خیر است، تو در غار همراه من بودی و سر حوض هم همراه من خواهی بود، ابوبکر گفت: خشنود گشتم» [۱۵۰].

ابن عمرس می‌گوید: رسول الله ج به ابوبکر فرمودند: «أَنْتَ صَاحِبِى عَلَى الْحَوْضِ وَصَاحِبِى فِى الْغَارِ». «تو سر حوض همراه من خواهی بود و در غار همراهم بودی» [۱۵۱].

ترمذی درباره‌ی این حدیث گفته است: هذا حدیث حسن، صحیح، غریب.

۱۲- ابوهریرهس می‌گوید: «رسول الله ج به گورستان تشریف بردند و فرمودند: «السَّلاَمُ عَلَيْكُمْ دَارَ قَوْمٍ مُؤْمِنِينَ وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِكُمْ لاَحِقُونَ وَدِدْتُ أَنَّا قَدْ رَأَيْنَا إِخْوَانَنَا». «سلام بر شما ای‌مؤمنان این دیار، ما هم ان شاء الله به شما خواهیم پیوست، دوست دارم که کاش برادران خود را می‌دیدیم». مردم گفتند: یا رسول الله! مگر ما برادران شما نیستیم؟ فرمودند: شما اصحاب من هستید، برادران ما آنهایی‌اند که هنوز نیامده‌اند،گفتند: آن دسته از امّتی‌هایتان را که هنوز نیامده‌اند، چگونه می‌شناسید؟ فرمودند: ببینید! اگر مردی اسبی پیشانی سفید که دست و پایش نیز سفید است، داشته باشد، آیا در میان اسب‌هایی سیاه و تیره، اسب خود را باز نمی‌شناسد؟ گفتند: آری یا رسول الله! فرمودند: آنان بر اثر وضو با دست‌ها و پاهایی سفید، نزدم خواهند آمد و من پیش از آنان بر حوض خواهم بود، آگاه باشید! مردانی از حوض من رانده می‌شوند، همان‌گونه که شتر گم شده رانده می‌شود، آنان را صدا می‌کنم که بیایید، گفته می‌شود! آنان پس از تو تغییر کرده‌اند، آن‌گاه می‌گویم: دور شوید! دور شوید!» [۱۵۲].

شیخ الاسلام می‌گوید: «این حدیث گویای آن است که هرکس وضو بگیرد و صورت، دست‌ها و پاهایش را بشوید او از«غرّ محجّلین» [۱۵۳]. خواهد بود و جمهور آنان ابوبکر و عمرب را مقدم می‌دارند، رافضی‌ها پاهای خود را نمی‌شویند بنابراین از «محجّلین» [۱۵۴] نخواهند بود.

این حدیث به همراه احادیث سابق دلالت بر این دارند که: صحابه بر اثر وضو «غرّمحجّلین» و شایسته‌ترین افرادی هستند که این منقبت شامل آنان می‌گردد و بدین خاطر رسول الله ج فرمودند: «أَنَا فَرَطُهُمْ عَلَى الْحَوْضِ». یعنی: من پیش از آنان بر حوض می‌روم تا آن‌را برایشان آماده کنم همان‌گونه که میزبان هنگامی که میهمان به همراه دارد، این گونه عمل می‌کند، رسول الله ج درباره‌ی آنهایی که از حوض رانده می‌شوند، فرمودند، (مردانی) و نفرمودند: اصحاب من، و یا تعدادی از شما، تا دست آویزی برای بد خواهان، که به دنبال تأویل یا بزرگنمایی هستند، نباشد، در حدیث قبل که مسلم آن را روایت نموده است، آمده بود که: «و إنی لأصد الناس عنه کما یصد الرجل ابل الناس عن حوضه»، (من مردم را از آن باز می‌دارم آنگونه که شخصی شتران مردم را از حوض خود باز می‌دارد) گفتند یا رسول الله! آیا آن روز ما را می‌شناسید؟ فرمودند: آری شما سیمایی دارید که ملت‌های دیگر ندارند، شما بر اثر وضو (غرّ محجلین) با دست و پا و پیشانی‌ای سفید نزد من می‌آیید» [۱۵۵].

رسول الله ج در آن‌جا از کلمه‌ی «الناس»، (مردم) استفاده فرمودند و اصحاب خویش را با علامت درخشندگی دست وپا و صورت، از آنان مستثنی کردند، و این ویژگی کسانی است که بر حوض وارد خواهند شد، و در روایت دیگری که از رانده شوندگان با تعبیر: «ولیصدن عني طائفة منکم فلا یصلون فأقول: یا رب هؤلاء من اصحابي...» یاد شده است، رسول الله ج در اول حدیث فرمودند: «ترد علی امتي الحوض...» (امت من بر حوضم خواهند آمد) این دلالت می‌کند که رانده‌شوندگان از عامه‌ی امّت هستند نه از اصحاب، زیرا رسول الله ج هیچ‌گاه اصحاب خویش را که همان غرّ محجلین هستند و رانده شوندگان را در یک‌جا و در یک روایت به گونه‌ای که اشکالی به جا گذاشته و یا صورت آن‌را تبیین نفرموده باشند، یاد نفرموده اند. والله اعلم.

توجه:

اگر کسی بگوید: رسول الله ج در احادیث سابق صراحتاً نفرمودند که اصحابش از حوض می‌نوشند، نهایتاً این که سر حوض می‌آیند، امّا همان‌گونه که در احادیث وارد شده است، از آن‌جا رانده می‌شوند!!

پاسخ این‌که:

اولاً: رسول الله ج به وضوح بیان فرموده‌اند که هرکس سر حوض برود، از آن خواهد نوشید و آنهایی که از آن باز داشته می‌شوند، قبل از رسیدن، از آنان ممانعت می‌شود، بنابراین اصحاب اولین گروهی هستند که سر حوض می‌روند و از آن آب می‌نوشند و پس از آنان، نوبت دیگران می‌رسد، و این نشانه منزلت آنان نزد رسول الله ج می‌باشد، دلیل این گفتار در کنار دلایل سابق، این است که رسول الله ج فرمودند: «أَنَا فَرَطُكُمْ عَلَى الْحَوْضِ مَنْ وَرَدَ شَرِبَ وَمَنْ شَرِبَ لَمْ يَظْمَأْ أَبَدًا وَلَيَرِدَنَّ عَلَىَّ أَقْوَامٌ أَعْرِفُهُمْ وَيَعْرِفُونِى ثُمَّ يُحَالُ بَيْنِى وَبَيْنَهُمْ...» [۱۵۶]. «من پیش از شما سر حوض می‌روم، هرکس سر حوض برود، از آن می‌نوشد و هرکس از آن بنوشد هرگز تشنه نمی‌شود، اقوامی نزد من خواهند آمد که آنان را می‌شناسم و آنان نیز مرا می‌شناسند، سپس از آنان جلوگیری به عمل می‌آید...». و نیز فرمودند: «أَنَا فَرَطُكُمْ عَلَى الْحَوْضِ فَمَنْ وَرَدَ أَفْلَحَ» [۱۵۷]. «من پیش از شما سرحوض می‌روم، هرکس آن جا برمن وارد شود، رستگار شده است».

نووی/ می‌گوید: «این حدیث تصریحی است که آنهایی که سر حوض می‌روند، همه از آن می‌نوشند، و آنهایی که از آن رانده می‌شوند و از ورود آنان ممانعت می‌شود، به سبب ارتداد آنان است» [۱۵۸].

هم‌چنین عیاض/ می‌گوید: «یعنی ممنوع شدگان از نوشیدن حوض، همان‌هایی هستند که وارد نشده و از آن باز داشته شده و میان آنان و حوض پرده انداخته شده است، و هرکس وارد شود، از آن خواهد نوشید» [۱۵۹].

ثانیاً: ما در بحث چهارم الفاظی را که طعنه زنندگان از آن استدلال می‌کنند ذکر نمودیم و آن‌جا بیان کردیم که آن الفاظ به هیچ وجه بر مذهب باطل آنان دلالت ندارد.

ثالثاً: قاعدتاً هر منصفی که جویای حق است باید به تمام دلایل توجه کند و منصفانه وعادلانه به آن بیندیشد، نه مانند کسانی که ابتدا نظریه‌ای را انتخاب می‌کنند و پس از آن دنبال دلیل می‌گردند با چنین افراد نه موعظه‌ای کارگر است و نه هشداری.

رابعاً: در احادیث آمده است که رسول الله ج از همه در قیامت پیروان بیشتری خواهند داشت و ایشان امیدوارند که بیش از دیگر پیامبران افرادی بر حوض ایشان وارد شوند و این، مایه افتخار این امت بر امت‌های دیگر است، و خداوند متعال این خواسته رسول‌الله ج را جامه‌ عمل پوشانید، بنابراین آنها‌یی که بر حوض رسول الله ج وارد می‌شوند بیش از افرادی هستند که بر حوض دیگر پیامبران وارد می‌شوند، زیرا ایشان بیش از دیگران پیرو دارند، مطلب این است که صحابهش بعد از رسول الله ج سبب هدایت امت بوده‌اند و هر خیری که به مسلمان رسیده بر اثر جهاد و دعوت و نشر علم توسط آنان بوده است، بنابراین آنان به ترتیب افضلیت نخستین افراد این امت خواهند بود که بر حوض رسول الله ج وارد می‌شوند، این نظریه را نصوص شرعی و اندیشه صحیح تأیید می‌کند، خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَٱلسَّٰبِقُونَ ٱلسَّٰبِقُونَ ١٠ أُوْلَٰٓئِكَ ٱلۡمُقَرَّبُونَ ١١ فِي جَنَّٰتِ ٱلنَّعِيمِ ١٢ ثُلَّةٞ مِّنَ ٱلۡأَوَّلِينَ ١٣ وَقَلِيلٞ مِّنَ ٱلۡأٓخِرِينَ ١٤﴾ [الواقعة: ۱۰-۱۴].

«و پیشگامان... آنها مقربانند، در باغ‌های پر نعمت بهشت، گروه زیادی از پیشینیان و اندکی از آخرین‌ها».

این است نظر مسلمانان، امّا آنهایی که صحابهش به استثنای افراد معدودی به تعداد انگشتان دست را، مرتد می‌دانند! راستی! آیا از خود پرسیده‌اند که چگونه رسول الله ج با آنان بر کثرت امت خویش افتخار می‌کند؟! آنهایی که نسل اول مسلمانان و همچنین عموم مسلمانانی را که اعتقادات آنان را پیرامون صحابه و مسائل دیگر نمی‌پذیرند، کافر می‌دانند، اعتقاداتی که در قرآن هیچ اثری از آن نیست، بنابراین نزد آنان چگونه رسول‌الله ج، بیش از دیگران پیرو خواهند داشت؟.

ابو سعید خدریس می‌گوید: رسول الله ج فرمودند:

«إِنَّ لِى حَوْضًا مَا بَيْنَ الْكَعْبَةِ وَبَيْتِ الْمَقْدِسِ أَبْيَضَ مِثْلَ اللَّبَنِ آنِيَتُهُ عَدَدُ النُّجُومِ وَإِنِّى لأَكْثَرُ الأَنْبِيَاءِ تَبَعًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ» [۱۶۰].

«من حوضی دارم از کعبه تا بیت المقدس، سفید مثل شیر، جام‌هایش به تعداد ستارگان است، من بیش از همه‌ی پیامبران در روز قیامت پیرو خواهم داشت».

سمرةس می‌گوید: رسول الله ج فرمودند: «إِنَّ لِكُلِّ نَبِيٍّ حَوْضًا وَإِنَّهُمْ يَتَبَاهَوْنَ أَيُّهُمْ أَكْثَرُ وَارِدَةً وَإِنِّي أَرْجُو أَنْ أَكُونَ أَكْثَرَهُمْ وَارِدَةً» [۱۶۱].

«هر پیامبر حوضی دارد و آنان به اینکه وارد شوندگان بیشتری داشته باشند افتخار می‌کنند، و من امیدوارم که بیش از آنان وارد شونده(ی برحوض) داشته باشم».

و نیز فرمودند: «لَتَزْدَحِمَنَّ هَذِهِ الأُمَّةُ عَلَى الْحَوْضِ ازْدِحَامَ إِبِلٍ وَرَدَتْ لِخَمْسٍ» [۱۶۲]. «این امت همانند شترانی که پس از پنج روز به آب برسند، بر حوض ازدحام خواهند کرد».

ملاحضه می‌فرمایید که همه‌ی این تعبیرات در احادیث حوض، وارد شده است و صحت آن‌چه را ما گفتیم تأیید می‌کند، که صحابه نخستین کسانی هستند که بر حوض می‌روند و پس از آنان، پیروانشان خواهند بود، که هم در قدیم و هم اکنون سواد اعظم امت رسول الله ج بوده‌اند و هستند، امّا آنهایی که صحابه و پیروانش را کافر و فاسق می‌دانند، عددی از امت رسول الله ج شمار نمی‌آیند.

راستی! رسول الله ج که از اصحاب ایشان جز تعدادی به اندازه انگشتان دست بیش‌تر باقی نمانده است، چگونه به کثرت پیرو و وارد شونده‌ی بر حوض، بر دیگر پیامبران افتخار می‌کنند؟!

[۱۳۶] مسلم- کتاب الفضائل – (۲۳۰۱). [۱۳۷] مسلم، شرح نووی ۱۵/۶۲. [۱۳۸] المفهم ۶/۹۶. [۱۳۹] ترمذی(۲۴۴۴)، ابن ماجه(۱۴۳۰۳)، صححه الألباني. [۱۴۰] تحفةالأحوذي ۷/۱۱۵. [۱۴۱] ترمذی(۲۴۳۳) صححه الألباني. [۱۴۲] ابوداوود(۴۷۴۷)صححه الألباني [۱۴۳] خوله بنت قیس بن قهد و خوله بنت ثامر نیز گفته شده است، ابن مدینی و ابوعمر آن را نقل کرده‌اند، گفته شده که آنان دو نفر هستند و وی همسر حمزه بن عبدالمطلب، است که انصاری و از قبیله‌ی خزرج و تیره‌ی بنی نجار بوده است. نگاه: الاستيعاب ص: ۸۹۳، الاصابة ۸/۱۱۳، ۱۱۹. [۱۴۴] السنة، ابن ابی‌عاصم (۷۰۴-۷۰۵) آلبانی گفته: إسناده صحیح. [۱۴۵] بخاری، مناقب الأنصار- (۳۷۹۲،۳۹۹۳)، مسلم، الإمارة، (۱۸۴۵)، این الفاظ از اوست. [۱۴۶] صحیح، قبلاً ذکر شد. [۱۴۷] صحیح، قبلاً ذکر شد. [۱۴۸] آجری: (۸۳۷)، سالم بن الجهد در سند آن، ثقه است البته از ثوبان سماع نکرده است، واحادیث سابق شاهد آنند، نگا: التهذيب ۱/۶۷۴. [۱۴۹] - ابن ابی‌عاصم، السنه،ص: ۳۱۶، ابن حبان: (۶۴۵۰) احمد با اختصار ذکر کرده است ۲۹/۱۹۱، صححه الألباني. [۱۵۰] احمد، فضائل الصحابة، (۱۷۷) مرسلاً از ابی صالح، طبری مانند آن‌ را موصولاً از ابی صالح از علی مرفوعاً ذکر کرده است، حافظ ابن حجر آن را در فتح ۸/۴۰۴ آورده است. [۱۵۱] ترمذی(۳۶۷۰) [۱۵۲] مسلم، الطهارة (۲۴۹). [۱۵۳] آن که پیشانی و پاهایش از سفیدی می‌درخشد. [۱۵۴] منهاج السنة النبوية ۷/۳۸۸. [۱۵۵] مسلم، الطهارة، (۲۴۷) [۱۵۶] مسلم،الفضائل، (۲۲۹۰). [۱۵۷] ابن ابی عاصم، (۷۷۳)صححه الألباني. [۱۵۸] مسلم، شرح نووی ۱۵/۵۴. [۱۵۹] إكمال الـمعلم ۷/۲۵۸. [۱۶۰] ابن ماجه،(۴۳۰۱)،صححه الألباني، نگا: الصحيحة: (۳۹۴۹) [۱۶۱] ترمذی،(۲۴۳۳)، صححه الألباني، نگا: الصحيحة: (۱۵۸۹) [۱۶۲] طبرانی، الکبیر، ابن بشکوال در الذیل علی جزء بقی ابن مخلد، في الحوض والكوثر ص:۱۲۳، حسنه الألباني في صحيح الجامع ۲/۹۰۳.