نگرشی به احادیث حوض

بحث دوم: تواتر [۱۴] احاديث حوض

احادیثی که درباره‌ی حوض وارد شده است به حد تواتر می‌رسد، تعداد زیادی از صحابهش آن را از رسول الله ج روایت کرده‌اند و متون آن احادیث همگی بر اثبات حوض دلالت دارد و برخی از تفاصیل آن متفاوت است، قاضی عیاض/ می‌گوید: «حدیث (حوض) ثابت و روایت آن متواتر است و گروهی از صحابه آن را روایت کرده‌اند» و در پی آن راویان آن را نام برده و سپس افزوده است: «برخی از این احادیث چنانند که این حدیث (حوض) را از خبر واحد فراتر می‌برد و به حد حدیث مستفیض و متواتر می‌رساند» [۱۵].

ابن ابی‌العز حنفی/ می‌گوید: «احادیثی که درباره‌ی حوض وارد شده است، به حد تواتر می‌رسد» [۱۶].

حافظ ابن حجر در نقدی بر قاضی عیاض و نووی درباره‌ی تعداد راویان حدیث حوض از صحابهش می‌گوید: «همه‌ی کسانی که قاضی عیاض ذکر کرده است ۲۵ نفر هستند و نووی سه نفر به آنان افزوده است و من به اندازه تعدادی که هر دوی آنان ذکر کرده‌اند، به آن افزوده‌ام که تعداد راویان به بیش از ۵۰ نفر رسید... و به من خبر رسیده است که یکی از متأخرین تعداد صحابه راوی حدیث حوض را به ۸۰ صحابی رسانیده است» [۱۷].

همان طور که می‌بینید احادیث حوض را تعداد زیادی از صحابه رسول الله ج روایت کرده و علمای حدیث آن را در جوامع، مسانید و صحاح خویش ثبت کرده‌اند و این امر هر مسلمان را به صحت و قطعی بودن این اخبار مطمئن می‌سازد و به این خاطر علما می‌گویند که: خبر متواتر مفید علم ضروری است، که انسان چاره‌ای جز پذیرفتن آن نمی‌یابد و معنای علم ضروری این است که: آن برعکس علم نظری نیازی به استدلال ندارد و حتی عامه مردم که اهلیت نظر و تحقیق را ندارند، آن را درک می‌کنند، والله اعلم.

[۱۴] حدیث متواتر: حدیثی است که آن را گروهی بی‌شمار که توافق آنان بر دروغ عادتاً محال باشد، روایت کنند. و شروطی نیز دارد. نگا: النكت ص: ۵۸، تدريب الراوي ۲/۶۲۶، مجموع الفتاوي ۲۰/۲۵۸، ۱۸/۵۰ معجم مصطلحات الحديث ص: ۳۴۸. [۱۵] أكمال المعلم ۷/۲۶۰. [۱۶] شرح العقيدة الطحاوية ص: ۲۲۷. [۱۷] فتح الباري ۱۱/۵۷۰.