نگرشی به احادیث حوض

بحث پنجم: آيا حوض اكنون وجود دارد؟

در حدیث عقبه بن عامرس آمده است که رسول الله ج فرمودند: «إِنِّي فَرَطٌ لَكُمْ وَأَنَا شَهِيدٌ عَلَيْكُمْ، وَإِنِّي وَاللَّهِ لأَنْظُرُ إِلَى حَوْضِي الآنَ» [۴۳].

«من پیش از شما بر حوض می‌رسم و من بر شما گواهم، والله من اکنون حوضم را می‌بینم».

و در حدیثی دیگر آمده است: «وَإِنِّي لأَنْظُرُ إِلَيْهِ مِنْ مَقَامِي هذَا» [۴۴]. «من از همین جا حوضم را می‌بینم». و در حدیث ابوسعید خدریس آمده که: «ما در مسجد نشسته بودیم که رسول الله ج در مرض وفات خویش در حالی که پارچه‌ای به سر پیچیده بودند، تشریف آوردند و بر منبر نشستند و فرمودند: «والذي نفسي بيده أني لقائمٌ علي الحوض الساعة...» [۴۵]. «سوگند به آن که جانم در دست اوست، من هم اکنون بر حوض ایستاده‌ام...».

ابوهریرهس می‌گوید: رسول الله ج فرمودند: «مَا بَيْنَ بَيْتِي وَمِنْبَرِي رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ، وَمِنْبَرِي عَلَى حَوْضِي» [۴۶].

«میان خانه و منبرم گلزاری است از گلزارهای بهشت و منبر من بر حوضم واقع است».

ابن حجر/ می‌گوید: این که رسول الله ج فرمودند: «وَاللَّهِ لأَنْظُرُ إِلَى حَوْضِي الآنَ». «احتمال دارد که هنگام ایراد خطبه برایشان نمایان شده باشد که ظاهراً این گونه است و نیز احتمال دارد که رویت، قلبی باشد» [۴۷].

بعید است که رویت قلبی باشد، زیرا اصل آن است که کلام بر حقیقت حمل شود که همان رؤیت با چشم و آلت دیدن، است که از نظر عقلی هیچ ممانعتی ندارد و شرع نیز بر آن صحه گذاشته است و به این ترتیب، حدیث مذکور یکی از نشانه‌های نبوت است، با توجه به این که آن مقرون به (إلی) است، که دلالت بر رؤیت چشم، دارد و در حدیث تأکیداتی همچون قسم و نون و لام تأکید به کار رفته است، و این نظریه را علامه عینی/ نیز توجیح داده و گفته است: «حدیث گویای آن است که حوض آفریده شده است و امروز وجود دارد و آن واقعی است و نیز بیانگر معجزه‌ای از رسول الله ج می‌باشد و آن این که ایشان حوض را در دنیا مشاهده فرمودند و از آن خبر داند» [۴۸] والله اعلم.

و اما درباره‌ی فرموده‌ی ایشان: «وَمِنْبَرِي عَلَى حَوْضِي». نووی/ نقل کرده است که قاضی عیاض می‌گوید: «اکثریت علما معتقدند که مراد عیناً همین منبری است که در دنیا داشتند، می‌گوید: و ظاهر نیز همین است، و می‌افزاید: برخی دیگر آن را نپذیرفته‌اند، و گفته شده است که: ایشان آنجا بر حوض خویش منبری دارند، و گفته شده است که: قصد نمودن منبر و حضور نزد آن به خاطر انجام کارهای نیک، انسان را بر حوض وارد می‌کند و به معنای نوشیدن از آن است» [۴۹].

[۴۳] البخاري، الجنايز: (۱۳۴۴) [۴۴] بخاری، المغازي (۴۰۴۲) مسلم، الفضائل (۲۲۹۶) [۴۵] بقی بن مخلد در جزء في‌الحوض والكوثر ص: ۸۱. [۴۶]. بخاری، الصلاة: (۱۱۹۶)، مسلم. الحج: (۱۳۹۰) از عبدالله بن زیدس. [۴۷] فتح الباري ۱۱/۵۷۸. [۴۸] عمدة القاري ۸/۲۳۱. [۴۹] شرح مسلم، نووی ۹/۱۶۲.