نگرشی به احادیث حوض

بحث اول: عقيده‌ی اهل سنت و جماعت درباره‌ی حوض

اهل سنت و جماعت بالاتفاق به حوضی که خداوند متعال در میدان قیامت به رسول الله ج، می‌دهد، ایمان دارند، مؤمنان امت ایشان بدون هیچ مانعی از آن حوض آب می‌نوشند و آن گونه که احادیث صحیح تصریح دارند، پس از آن هرگز درمانده و بیمار و تشنه نمی‌شوند.

همه کسانی که عقیده‌ی اهل سنت را اجمالاً یا تفصیلاً بیان کرده‌اند، مسأله‌ی حوض را آورده‌اند، بنابراین مسأله‌ی حوض یکی از مسایل اعتقادی متفق علیه اهل سنت و جماعت است.

در ادامه گوشه‌ای از سخنان آنان را درباره‌ی اثبات این عقیده که مسلمانان، جز افراد انگشت شماری به آن ایمان دارند، ذکر می‌کنم، البته هدفم پی‌ جویی و ذکر تمام اقوال علما در این باره نیست، زیرا گفتار آنان در این باره مشهور است و در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد، بلکه هدفم استشهاد از کلام آنان در این زمینه است، خداوند ما و شما را به راه و روش آنان رهنمون گردد.

اکنون اقوال آنان را به ترتیب سال وفاتشان می‌آورم:

- امام احمد بن حنبل (ت: ۲۴۱ ﻫ)/ در نامه‌اش به عبدوس بن مالک می‌گوید: «و ایمان به حوض و این که رسول الله ج در قیامت حوضی دارند که اصحاب ایشان بر آن وارد می‌شوند...» [۲].

- امام ابن أبی عاصم (ت: ۲۸۷ ﻫ)/ در کتاب السنة آورده است که: «باب: در ذکر حوض پیامبر ج» [۳] در پی آن روایاتی در اثبات آن ذکر کرده است و در پایان آن چنین می‌گوید: «اخباری که درباره‌ی حوض پیامبر ج ذکر کردیم، موجب آن است که از حقیقت حوض با همان صفاتی که رسول الله ج توصیف فرموده‌اند، آگاهی پیدا کنیم، ما بدون هیچ شک و تردیدی، ایشان را تصدیق می‌کنیم و امیدواریم خدایی که ما را به تصدیق آن توفیق داده است -و منکران آن را توفیق تصدیق نداد تا آنان را از لذت نوشیدن آن محروم بگرداند- به آن حوض راه دهد تا از آن بنوشیم و هرگز تشنه نشویم، و از کرم او امیدوار این هستیم».

- امام طحاوی (ت: ۳۲۱ ﻫ)/ می‌گوید: «و حوضی که خداوند متعال برای سیراب نمودن امت وی به ایشان عنایت نموده، حق است» [۴].

- امام آجری (ت: ۳۶۰ ﻫ)/ می‌گوید: «ایمان به حوضی که به رسول الله ج عنایت شده است» و پس از آن روایاتی در این باره آورده و سپس افزوده است: «از کسی که به حوض ایمان ندارد و آن را تکذیب می‌کند به خداوند پناه می‌بریم، با آنچه ما درباره‌ی حوضی که خداوند به رسول الله ج عنایت نموده است، آورده‌ایم، نیازی به روایات بیشتر نیست» [۵].

- امام ابوزید قیروانی (ت: ۳۸۶ ﻫ)/ در رساله‌ی مشهورش می‌گوید: «ایمان به حوض رسول الله ج که امت ایشان به آن راه می‌یابند و هرکس از آن بنوشد دیگر تشنه نمی‌شود و هرکس (در دین) تبدیل و تغییری ایجاد کرده است از آن باز داشته می‌شود» [۶].

- امام لالکایی (ت: ۴۱۸ ﻫ)/ می‌گوید: «ذکر احادیثی که درباره‌ی حوض از رسول الله ج روایت شده است» [۷] و در پی آن روایتی چند از صحابهش را درباره‌ی حوض آورده است.

- امام صابونی (ت: ۴۴۹ ﻫ)/ می‌گوید: «-اهل سنت- به حوض و کوثر ایمان دارند» [۸].

- امام ابن حزم (ت: ۴۵۶ ﻫ)/ می‌گوید: «احادیث درباره‌ی حوض صحیح است و آن کرامتی است برای رسول الله ج و آنانی که از امت ایشان به حوض راه می‌یابند» [۹].

- امام ابن عبدالبر (ت: ۴۶۳ ﻫ)/ می‌گوید: «بنا به نظر علمای مسلمانان ایمان به حوض واجب و اقرار به آن لازم است» [۱۰].

- قاضی عیاض (ت: ۵۴۴ ﻫ)/ می‌گوید: «حدیث حوض صحیح است و ایمان به آن واجب است و تصدیق به آن جزو ایمان است و اهل سنت و جماعت با همان کیفیتی که در احادیث آمده است، بدون هیچ گونه تأویل و تغییر معنای ظاهری، به آن ایمان دارند...» [۱۱].

- شیخ الاسلام ابن تیمیه (ت: ۷۲۸ ﻫ)/ می‌گوید: «حوض رسول اللهج که امتش بر آن وارد می‌شوند، در میدان قیامت قرار دارد» [۱۲].

آنچه گذشت برخی از گفتار اهل علم، محدثان و فقیهان مذاهب مختلف درباره‌ی اثبات حوض رسول الله ج بود، این مسئله مورد توافق تمامی مسلمانان است و نیازی به اثبات بیشتر ندارد و منکر آن هیچ گونه دست‌آویزی ندارد، همان گونه که ابن حزم،/ می‌گوید، «برای کسی که حوض را انکار کند هیچ دست آویزی جز جهل و عدم آشنایی با احادیث سراغ نداریم» [۱۳]. والله الموفق.

[۲] الـمسائل والرسائل الـمروية عن الإمام أحمد في العقيدة ۲/۲۰۱. [۳] کتاب السنة ص: ۳۰۷-۳۷۴. [۴] شرح العقيدة الطحاوية ص: ۲۲۷. [۵] الشريعة ص: ۳۶۳-۳۶۸. [۶] قطف الجني الداني ص: ۴۷. [۷] شرح أصول اعتقاد أهل السنة والجماعة ۶/۱۱۸۸. [۸] عقيدة السلف وأصحاب الحديث ص: ۶۱. [۹] الفصل في الـملل والأهواء والنحل ۲/۳۷۰. [۱۰] التمهيد ۲/۲۹۱. [۱۱] إكمال الـمعلم ۷/۲۶۰ [۱۲] العقيدة الواسطية ص: ۲۸. [۱۳] الفصل في الـملل والأهواء والنحل ۲/۳۷۰.