گامی واقعی به سوی وحدت اسلامی

امیرالمؤمنین علی بن ابی طالبس و تعیین اوقات نماز

امیرالمؤمنین در نامه‌ای که به والیان شهرها نوشت اوقات نماز را به صورت مشروح توضیح می‌دهد چنانکه در نهج البلاغه آمده است: (نماز ظهر را وقتی بخوانید که سایه‌ی دیوارها به سوی غرب کج می‌شود و عصر را هنگامی بخوانید که خورشید سفید و زنده است و تا غروب می‌توان دو فرسخ راه پیمود. و مغرب را وقتی بخوانید که روزه‌دار افطار می‌کند و حاجی از عرفه به سوی مزدلفه روانه می‌گردد، و عشاء را از وقتی که سرخی غروب تمام می‌شود تا یک سوم شب بخوانید. و صبح را وقتی بخوانید که فرد چهره‌ی کسی را که کنارش هست بشناسد.

در این توضیح وقت هر نمازی کاملاً بیان شده است.

پس وقتی که گفت: نماز ظهر را وقتی بخوانید که سایه‌ی دیوار به سوی غرب کج می‌شود، یعنی وقتی سایه به اندازه‌ی طول هر چیزی رسید وقت ظهر تمام است، و وقت عصر تا وقتی که خورشید سفید و درخشان است و زرد نشده ادامه دارد، و وقتی خورشید زرد گردد نماز مکروه است مگر برای فردی که مجبور است.

و اینکه گفت: (عشاء را بعد از تمام‌شدن سرخی غروب تا یک سوم شب بخوانید) دلیل روشنی است که قت عشاء بعد از پنهان‌شدن سرخی غروب است.

دکتر موسی موسوی نوه‌ی مرجع دینی شیعی ابوالحسن اصفهانی که یکی از تلاشگران وحدت بین مسلمین بود، و یکی از علمایی بود که از حوزه‌ی علمیه نجف در سال ۱۳۷۱هـ مدرک اجتهاد و مرجعیت گرفته است – مطلب ارزشمندی در این مورد بیان داشته که مطالبی را از آن اقتباس نموده و در اینجا بیان می‌دارم:

(اکثریت فقهای شیعه فتوا می‌دهند که خواندن نمازها در اوقات مشخص‌شدۀ آن مستحب است، اما عملاً نمازها را جمع می‌کنند ... و حال آنکه نمازهای پنجگانه برای اوقات معینی فرض شده و به همان اوقات نامگذاری شده‌اند، پس وقت ظهر غیر از وقت عصر است، و وقت عشاء از لحاظ زمانی با وقت مغرب فرق می‌کند. و تردیدی نیست که در فرض‌کردن نماز در این اوقات یک حکمت الهی نهفته است و خداوند نماز را ستون دین و از مهم‌ترین شعائر اسلامی قرار داده است و پیامبر ج در مسجدش نماز می‌خواند و همچنین خلفای بعد از ایشان و امام علی و ائمه‌ی شیعه همه نمازها را در وقت آن می‌خواندند. و اگر پیامبر ج یک یا دو بار بدون اینکه مسافر باشد نمازها را به صورت جمع خوانده است. بنابر ضرورتی بوده یا می‌خواسته بیاموزد که چنین کاری جایز است.

اما عمل ایشان این بوده که به اوقات پنجگانه نماز پایبند بوده است. ای کاش می‌دانستم مخالف با اکثریت مسلمین در اوقات نماز چه فایده‌ای دارد، یا اینکه این کاری است که افرادی آن را سنت قرار داده‌اند که می‌خواسته‌اند شیعه را از مظاهر وحدت دور کنند، و سپس فقها و پیشنمازان مساجد دانسته یا ندانسته این سنت و شیوه را در پیش گرفته‌اند. و ما در عمل تصحیح به متحدکردن از ناحیه‌ی تئوری و عملی به صورت برابر اهتمام می‌ورزیم. و رسالت ما این است که می‌خواهیم مظاهر فکری و عملی تفرقه برای همیشه از بین بروند. و این کار زمانی تحقق می‌یابد که ما به دوران رسالت برگردیم و به سنت رسول خدا و به شیوه‌ای که ایشان برای آن بوده‌اند تمسّک جوئیم. و باور ندارم که در میان مسلمین فردی باشد که سنت و عمل دیگران را بر سنت و عمل پیامبر ترجیح دهد. و از اینجا پیشنمازان مساجد شیعه و مردم شیعه را ندا می‌دهیم که به خواندن نمازها در وقت آن پایبند باشند و نمازهای پنجگانه‌ای را که پیامبر ج و یارانش در مسجد ایشان در مدینه می‌خواندند نصب العین خود قرار دهند، و از راهی که پیامبر ترسیم نموده منحرف نشوند، چون عزت و کرامت آنان در اقتدا به پیامبر است.

امام علیس به فرمانداران شهرها در مورد نماز چنین می‌نویسد:

(اما بعد نماز ظهر را وقتی بخوانید که سایه‌ی دیوار به سوی غرب کج شود... و عصر را وقتی بخوانید که خورشید سفید و پرنور است، و مغرب هنگامی بخوانید که روزه‌دار افطار می‌کند، و عشاء را از وقتی که که سرخی غروب پنهان می‌شود تا یک سوم شب بخوانید) [۲۵].

[۲۵] نهج البلاغه ۳ / ۸۲.