جواب حدیث ابن عباسب
این حدیث در صحیح بخاری و صحیح مسلم و سنن ابوداود و ترمذی و نسائی و ابن ماجه و مسند امام احمد روایت شده است، هریک با عبارت خود آن را روایت کرده است وقتی همه این عبارت‌ها را جمع کنیم، روشن می‌شود که پیامبر به خاطر مشکلی که پیش آمده بود آن یک بار در مدینه نمازها را جمع کرد و اینگونه این عمل پیامبر با عمل همیشگی ایشان موافق قرار می‌گیرد. و اینک حدیث با کلماتش:
از ابن عباس روایت است:
۱- (پیامبر ج در مدینه در حالی که مقیم بود و مسافر نبود هفت و هشت خواند) یعنی ظهر و عصر را باهم و مغرب و عشاء را باهم خواند. بخاری و احمد، و کلمات مسند احمد است) [۲۹].
۲- (پیامبر ج ظهر و عصر را با هم و مغرب و عشاء را با هم به صورت جمع خواند بدون ترس و خطر و بدون اینکه در سفر باشد). عبارت مسلم و موطاء مالک [۳۰].
ملاحظه کنید در عبارت روایت اول این نفی شد که مشکل و سختی که به خاطر آن نمازها جمع گردید سفر نبود.
و در حدیث دوم سفر و خطر و ترس نفی شده است.
و این به معنای آن نیست که هیچ نوع حالت اضطراری و سختی نبوده است، شاید وضعیت اضطراری دیگری بوده است، و اینگونه ابن عباس کسانی را رد می‌کند که می‌گویند سبب جمع فقط سفر یا سفر و ترس است. و آنچه این را تائید می‌کند و از دایره‌ی اینکه فقط یک احتمال باشد بیرون می‌کند حدیث ذیل است:
۳- امام بخاری از ابن عباس روایت می‌کند که پیامبر در مدینه هفت و هشت تا خواند: ظهر و عصر را باهم به صورت جمع خواند، و مغرب و عشاء را باهم و به صورت جمع خواند. گفته شد: شاید شبی بارانی بوده است؟ ابن عباس گفت: شاید» [۳۱].
این سخن ابن عباس همان حدیث شماره: ۱ است که بخاری و احمد و مسلم و مالک روایت کرده‌اند، اما در اینجا با تفصیل آمده و ابن عباس بیان کرده که ضرورت و مشکلی غیر از ترس و سفر بوده که باران بوده یا احتمالاً باران بوده است.
[۲۹] صحیح بخاری، ح ۵۱۸، و مسند امام احمد ۱۹۲۹. [۳۰] صحیح مسلم، ۷۰۵، و موطاء امام مالک ۳۳۰. [۳۱] صحیح بخاری، ح ۵۱۸.