قرآن بیان میکند که مقصود از عشی چیست
بعضی نمیدانند مقصود از وقت عشی چیست یا گمان میبرند که منظور وقت عشاء است. اما اگر به قرآن مراجعه شود – و بهترین مفسر قرآن خود قرآن است – خواهید دید که قرآن دقیق تعیین میکند که عشی همان وقت عصر است: خداوند متعال از پیامبرش سلیمان سخن میگوید و میفرماید:
﴿وَوَهَبۡنَا لِدَاوُۥدَ سُلَيۡمَٰنَۚ نِعۡمَ ٱلۡعَبۡدُ إِنَّهُۥٓ أَوَّابٌ ٣٠ إِذۡ عُرِضَ عَلَيۡهِ بِٱلۡعَشِيِّ ٱلصَّٰفِنَٰتُ ٱلۡجِيَادُ ٣١﴾[ص: ۳۰ – ۳۱] «و سلیمان را به داوود بخشیدیم. چه بندهی خوبی! بهراستی که او توبهکار بود. زمانی (را یاد کن) که در پایان روز اسبهای تیزرو را بر او عرضه کردند».
اگر گفته شود مقصود از کلمهی (عشی) غیر از عصر وقتی دیگر است، درست نیست، چون اسبها به هنگام ظهر و یا بعد از غروب خورشید نمایانده نمیشوند، و بلکه هنگام عصر بهترین وقت برای نمایش اسبها و تاختن آنهاست، از این رو بعد از آن خداوند میفرماید: ﴿فَقَالَ إِنِّيٓ أَحۡبَبۡتُ حُبَّ ٱلۡخَيۡرِ عَن ذِكۡرِ رَبِّي حَتَّىٰ تَوَارَتۡ﴾[ص: ۳۲].
یعنی تا اینکه خورشید پنهان شد، پس نمایاندن اسبها از عصر تا غروب خورشید ادامه یافت.
و در این مورد ابن بابویه قمی از جعفر صادق/ روایت میکند که گفت: روزی به هنگام عصر اسبها به سلیمان بن داود نمایانده شد او به نگاهکردن به اسبها مشغول شد تا اینکه خورشید غروب کرد، آنگاه به ملائکه گفت: خورشید را برگردانید تا نمازم را در وقتش بخوانم [۱۰].
و خداوند متعال در جایی دیگر میفرماید: ﴿فَسُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ حِينَ تُمۡسُونَ وَحِينَ تُصۡبِحُونَ ١٧ وَلَهُ ٱلۡحَمۡدُ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَعَشِيّٗا وَحِينَ تُظۡهِرُونَ ١٨﴾[الروم: ۱۷ – ۱۸] «پس الله را به پاکی یاد نمایید آنگاه که شب را آغاز میکنید و آنگاه که شب را به صبح میرسانید. و حمد و ستایش در آسمانها و زمین و نیز در پایان روز و آنگاه که به نیمروز میرسید، از آنِ اوست».
﴿حِينَ تُمۡسُونَ﴾(مغرب و عشاء)، و ﴿حِينَ تُصۡبِحُونَ﴾ صبح، ﴿َحِينَ تُظۡهِرُونَ﴾ظهر، فقط باقی میماند عصر که خداوند آن را با کلمۀ ﴿عَشِيّٗا﴾تعبیر فرموده است. پس مقصود خداوند هنگامی که کلمهی (عشی) را بیان میکند وقت عصر است.
[۱۰] مَن لا یحضره الفقیه ۱ / ۲۰۲.