نكته دوم: دوازده امام
در رابطه با مسئله امامت، دومین نکته مهم این است که نزد شیعه تعداد کل ائمه تا قیامت دوازده نفر است و همگی معصوم هستند و از جانب الله تعالی به امامت برگزیده شده‌اند.
برای اثبات بخش دوم از عقیدۀ امامت، شیعه آیه‌ای از قرآن کریم سراغ ندارد که بر این امر دلالت کند. از سورۀ فاتحه تا سورۀ ناس تمام قرآن را بخوانید؛ در هیچ آیه‌ای نام و نشانی از دوازده امام نخواهید یافت که الله تعالی آنان را - بنابر قول شیعه - تا قیامت تعین کرده باشد. وقتی که در آیه‌ای از قرآن کریم یا در سنت متواتره صراحتاً یا اشارتاً یادی از این دوازده امام نشده پس از کجا معلوم که الله تعالی تا قیام قیامت این دوازده نفر را به امامت منصوب کرده است؟ در پاسخ به این پرسش، شیعه ادّعا کرده که هر امام سابق در مورد امام بعد از خود خبر داده است. ملا محمد باقر مجلسی در «حق اليقين في أصول الدين» می‌نویسد:
«وجه اول آنکه از همه ظاهرتر و آسانتر است و مناسب لطف و مرحمت و حکمت الهی است آنست که چنانچه دانستنی نص حضرت محمد جبر امامت احدی از امت و نص امام سابق بر امام لاحق چنانکه معلوم خواهد شد که ائمه اثنی عشر صلوات الله علیهم هم منصوصند به امامت از جانب خدا و رسول و امام سابق» [۱۰].
یعنی هر امام سابق به امام لاحق خود خبر داده بود که به امامت رسیده است. اگر این ادعای شیعه پذیرفته شود که امامی، دیگری را به امامت برگزیده یا خبر به امامت رسیدنش را داده بود، از کجا ثابت می‌شود که الله تعالی تا قیامت فقط دوازده امام تعیین کرده است. بسیار عجیب است که شیعه از یک طرف امامت را جزو عقاید می‌داند (برای اثبات عقیده، نص صریح قرآن یا احادیث متواتره لازم است و از قول یک شخص خواه از بزرگترین اولیای خدا به شمار آید ثابت نمی‌شود) و از طرف دیگر این عقیده را فقط با گفتۀ یک نفر می‌پذیرد؟ آیا این، از عجائب و شگفتی‌های دنیای علمی نیست؟
یقیناً دربارۀ دوازده امام، هیچ آیه‌ای در قرآن کریم وجود ندارد؛ ولی آیا در احادیث متواتره، ذکری از این دوازده امام آمده است؟ برای یافتن پاسخ این سؤال، به بررسی کتب معتبر احادیث می‌پردازیم، متأسفانه اینجا نیز در این باره حدیثی متواتر نمی‌یابیم. فراتر از این، در تمام ذخیرۀ معتبر حدیث، حدیثی که در آن ذکری از دوازده امام معصوم، که شیعه معتقد بر امامت آنهاست، شده باشد وجود ندارد. علمای شیعه از همین یک حدیث مجمل استدلال می‌کنند که شما آن را در نامۀ گرامیتان نوشته اید. اما از هیچ روایت از روایاتی که این حدیث مجمل در کتب حدیث آمده، امامت دوازده امام معصوم به اثبات نمی‌رسد. در صحیح بخاری، کتاب الاحکام، باب استخلاف (۷۲۲۲) این حدیث با این الفاظ آمده است:
عن عبدالملك سمعت جابر بن سمره، قال سمعت النبي يقول: «يكون اثنا عشر اميراً - فقال كلمة لم اسمعها - فقال ابي انه قال كلهم من قريش».
عبدالملک می‌گوید: من از جابر بن سمره شنیدم که می‌گفت: من از رسول اکرم جشنیدم که فرمودند: دوازده امیر خواهند آمد - پس از آن چیزی گفتند که من نتوانستم بشنوم - پدرم به من گفت: حضرت رسول اکرم جفرمودند: تمامی این امیران از قریش خواهند بود [۱۱].
همین حدیث با روایت‌های مختلف در کتاب الامارة صحیح مسلم نیز آمده است. همچنین در کتاب الفتن جامع ترمذی، در کتاب الهدی ابو داود و در مسند امام احمد هم این روایت مذکور است. راوی همۀ این روایات، جابر بن سمره سمی‌باشد. با توجه به تمامی روایات در این زمینه، جریان از این قرار بوده است (با اشاره به فرقی که در روایات هست) [۱۲]:
حضرت جابر بن سمره سمی‌فرماید: من و پدرم به خدمت حضرت رسول اکرمجحاضر شدیم. روز جمعه بود. شامگاهان بود. این همان روزی بود که در آن ماعز اسلمی سنگسار شده بود (صحیح مسلم) زمان حجه الوداع بود. سواری پدرم به سواری حضرت رسول اکرم جخیلی نزدیک بود. (مسند امام احمد) من از رسول الله جشنیدم که می‌فرمودند: (۱) دوازده امیر خواهند آمد. (بخاری) (۲) این امر به انتها نخواهد رسید تا وقتی که در میان آنان دوازده خلیفه نگذرد. (مسلم) (۳) امور مردم ادامه خواهد داشت تا زمانی که دوازده مرد حاکم نشوند. (مسلم) (۴) اسلام همچنان غالب باقی خواهد ماند تا دوازده خلیفه (۵) دین زنده و قائم خواهد ماند تا آنکه قیامت وقوع پذیرد یا دوازده خلیفه بر شما حکم برانند (مسلم) (۶) دین همیشه پیروز باقی خواهد ماند تا زمان دوازده خلیفه (ابو داود). بر این سخن مردم تکبیر گفتند و شور و غوغایی بپاخاست. در این هنگام رسول اکرم جچیزی گفتند که من نفهمیدم. از پدرم جویا شدم که حضرت رسول اکرم جچه فرمودند؟ پدرم گفت: ایشان فرمودند: همگی از قریش خواهند بود. [۱۳]
کل واقعه که از مجموعۀ روایات بخاری، مسلم، ترمذی، ابو داود و احمد ثابت می‌شود همین قدر است که در بالا تحریر شد. در این واقعه، جمله‌ای را که حضرت جابر بن سمره ساز حضرت رسول اکرم جبیان می‌کند راویان با شش لفظ نقل کرده‌اند. ما این شش لفظ را با ذکر منابع در ضمن واقعه آوردیم. پس از بررسی تمام این روایات، چهار مطلب آشکارا معلوم می‌شود.
۱- در هیچیک از روایتها نه نامی از امامان است و نه نشانی از امامت.
۲- در تمام روایات یا لفظ امیر آمده یا خلیفه و یا حاکم.
۳- چه کسی می‌تواند انکار کند که دوازده امام شیعه غیر از سیدنا حضرت علی سو سیدنا حضرت حسن س، هیچ کدام از این بزرگان در زندگانی خویش نه امیر شدند و نه خلیفه و نه حاکم.
بنابراین، از این روایات چگونه می‌توان دوازده امام را مراد گرفت که شیعه آنان را ائمه معصوم قرار می‌دهد.
۴- نزد شیعه، دوازده امام معصوم، از اهل بیت می‌باشند. در حالی که طبق تمام روایات، منظور از دوازده امیر یا خلیفه‌ای که در حدیث شریف مذکورند کسانی هستند که متعلق به قبیلۀ قریش می‌باشند [۱۴]. در یک روایت هم لفظ اهل بیت وارد نشده است. در نتیجه، از هر سو که به این حدیث نظر افکنده شود امامت دوازده امام از آن به هیچ وجه به اثبات نمی‌رسد. برای همین، بسیار درست و بجاست اگر بگوییم که این دوازده امامی که شیعه معتقد به امامت آنهاست وجودشان نه از قرآن مجید ثابت است و نه از حدیثی صحیح. کمترین طالب علم قرآن و حدیث هم می‌تواند به آسانی از عهدۀ رد این عقیده برآید.
[۱۰] حق الیقین فی معرفه اصول الدین ص ۳۷ طبع کتابفروشی اسلامیه تهران [۱۱] فتح الباری: ۱۳/۲۱۱ طبع لاهور [۱۲] راجع تکمله فتح الملهم للشیخ محمد تقی العثمانی حفظه الله تعالی ص ۱۸۳ -۲۸۷ ج ۳. [۱۳] بخاری، مسلم، ابوداوود، ترمذی، مسند احمد [۱۴] علماء و شارحین حدیث در تعیین مصداق این دوازده خلیفه قریشی بسیار کلام کرده‌اند. (الف) نزد برخی از شارحین مراد دوازده خلیفه ابتدای اسلام بشمول خلفای اربعه است. (ب) نزد بعضی دوازده خلیفه پس از خلفای راشدین است. (ج) دوازده خلیفه قرب قیامت مراد است. (د) نزد بعضی از ابتدای اسلام تا قیامت دوازده خلیفه نامور و عادل مراد است. جهت تفصیل مراجعه شود به: فتح الباری ج ۱۳ ص ۲۱۱ تا ۲۱۵ تکمله فتح الملهم ج ۳ ص ۲۸۳ تا ۲۸۷.