۳- نمونۀ از اخلاق پیامبر ص
چنان صفات عالی و مکارم اخلاقی در پیامبرصجمع شده بود، که دشمان سر سخت را تحت تأثیرقرار می‌داد، و به تسلیم وادار می‌کرد، و دوستان را مجذوب می‌ساخت. از جمله پیروزی‌های پیامبر اسلام هر چند با تائید و امداد الهی بود، ولی عوامل زیادی از نظر ظاهری داشت، که یکی از مهم‌ترین آن‌ها جاذبۀ اخلاقی پیامبرصبود.
پس می‌توانیم برخورد اخلاقی پیامبر صرا معجزۀ اخلاقی او بنامیم، چنانچه نمونۀ از این معجزه ای اخلاقی در فتح مکه مکرمه نمایان گردید: هنگامی که مشرکین سخت دل وخیانت پیشه سالیان دراز هرچه در توان داشتند برضد اسلام وشخص پیامبرصبه کار گرفتند، سر انجام به چنگال مسلمین گرفتارشدند، پیامبرصبرخلاف تمام برداشت‌ها و محاسبات دوستان و دشمنان فرمود: (شخصی که داخل بیت الله گردید در امان است، و شخصی که سلاح در زمین گذاشت و در خانه‌اش آرام نشست درامان است، و هر که به خانه ای ابو سفیان داخل گردید در امان است.
در خطبۀ که پیامبرصبعد از فتح مکۀ مکرمه ایراد نمود فرمود: «یَا مَعشَر قـُرَیش، مَا تَرَونَ إنِّی فَاعِلٌ فِیکُم؟ قـَالُوا: خیراً، أَخٌ کـَرٍِیمٌ وَابنُ أخٍ کـَرِیم. قالَ: إذهَبُوا فَأنتـُمُ الطُلَّقـَاء» [۷].
ای! جماعۀ قریش، چه فکر می‌کنید که من با شما چه معامله خواهیم نمود؟ همه گفتند: خیر، برادر کریم و برادر زادۀ نیک [ما هستی] پیامبرصفرمود: بروید پس شما آزاد کرده شد گان هستید). سرانجام فرمان عفو عمومی را صادر نموده فرمود: «لاَ تَثرِیبَ عَلَیکُمُ الیَومَ یَغفِرُ اللهُ لَکُم وَهُوَ اَرحَمُ الرَّاحِمِینَ»یعنی: امروزهیچ گونه سرزنش و توبیخی به شما نیست، خداوند شما را می‌بخشد، چرا که او مهربانترین مهربانان است.
با صدوراین فرمان تمام جنایات مشرکین را بدست فراموشی سپرد، وهمین اخلاق عالی سبب گردید که به مصداق آیۀ: ﴿يَدۡخُلُونَ فِي دِينِ ٱللَّهِ أَفۡوَاجٗا ٢﴾فوج فوج قبایل مختلف جَزِیرَةُ العرب به دین اسلام داخل شوند.
راجع به حُسن خلق پیامبرصوعفو، گذشت، مهربانی، ایثار وفدا کاری اوصواقعات وداستان‌های زیادی درمنابع اسلامی (تفسیروحدیث) وسیرت وتاریخ ذکرگردیده که امام ترمذی (/) راجع به شمایل پیامبرصروایات را جمع آوری نموده که معروف به شمایل ترمذی است. بخش ازآن تحت عنوان اخلاق اجتماعی پیامبرصدر فصل دوم ذکرمی گردد.
آری! اگراین اخلاق کریمانه، واین رفتارشریفانه نمی‌بود، آن ملت عقب مانده وجاهل، وآن جمع خشن وانعطاف نا پذیر، درآغوش اسلام قرارنمی گرفتند، وبه مصداق آیۀ:
﴿لَٱنفَضُّواْ مِنۡ حَوۡلِكَ﴾[آل عمران: ۱۵۹]. همه پراگنده شده متفرق می‌گردیدند.
ای کاش! این تعلیمات و اخلاق والا گهر نبوی و هدایات اسلامی، امروز در امت اسلامی زنده وبه تأسی از خوی واخلاق پیامبرصدرمعرض تطبیق وعمل گذاشته شود.
احادیث نبوی در این زمینه، چه در بارۀ شخص پیامبرصو چه در بارۀ اخلاق و وظایف مسلمان‌ها فراوان است که ذیلاً بعضی از آن‌ها ذکر می‌گردد:
۱- «کاَنَ خُلُقـُهُ القُرآن» [۸]سایلی ازعایشه (ل) راجع به
اخلاق پیامبرصسوال کرد که چگونه اخلاق داشت؟ درجواب فرمود: آیا قرآن را نخوانده اید (اخلاق پیامبرکاملاً موافق قرآن بود به همین خاطرعلامه ابن قیم درمدارج السالکین می‌نویسد که (دین اسلام تماماً اخلاق نیکواست).
۲- «إنَّ المُؤمِنَ لـَیُدرِك بِحُسن ِ خُلقِهِ دَرَجَةِ الصَائِمِ القَائِم» [۹].
بی گمان مومن بخاطراخلاق نیک بدرجۀ نمازگزار وروزه دارمیرسد. راجع به تعلیمات اخلاقی مسلمان‌ها اسلام بحدی اهتمام کرده که پیامبرصدر این حدیث مومن ِ را که مُتخلِق به اخلاق اسلامی است دراجروثواب مرادف بدرجۀ صَایمُ الدَّهرو قایمُ اللیل قرار داده است.
۳- «أکمَلُ المُؤمِنینَ إیمَاناً، أحسَنُهُم خُلقاً» [۱۰]
کامل‌ترین مومنین از روی ایمان، با اخلاق‌ترین شان است. پیامبر صدر روایت فوق اخلاق نیکو را مکمل و مرادف ایمان کامل قرار داده است.
[۷] [البدایه و النهایه، ازحافظ ابن کثیر] طبع دار ابن حزم، ج/ ۱، تهذیب سیرۀ ابن هشام، ازعبد السلام هارون، ص:۲۳۷، طبع:۱۹۹۰م مؤسسۀ الرسالۀ، بیروت]. [۸] مسلم به روایت عایشه (ل) نمبر حدیث (۱۳۹ـ ۷۴۶). [۹] ابو داود، نمبر(۴۷۹۸) صححه الألبانی فی الجامع الصغیر برقم (۱۶۲۰). [۱۰] ابو داود حدیث نمبر (۴۶۸۲) سنن ترمذی نمبر حدیث (۱۱۶۶۲).