عقیده رستگاران ترجمه العقيدة الصافية

انواع الحاد

شیخ حافظ حکمی/پس از تعریف الحاد از دیدگاه پیشینیان آن را چنین تقسیم بندی می‌نماید:

۱- الحاد مشرکان: ابن عباس، ابن جریج و مجاهد این نوع الحاد را چنین تحلیل می‌کنند که مشرکین نام‌های مبارک خداوند را از مسیر اصلی خویش منحرف ساخته و به نشانه مشابه دانستن بت‌ها با خدا و ابراز دشمنی با پیامبر ج، آن‌ها را نام بت‌هایشان می‌گذاشتند.

۲- الحاد مشبهه: گروه مشبهه در مخالفت با آیه‌های:

﴿لَيۡسَ كَمِثۡلِهِۦ شَيۡءٞۖ﴾[الشورى: ۱۱]

(هیچ چیزی همانند خدا نیست).

﴿وَلَا يُحِيطُونَ بِهِۦ عِلۡمٗا١١٠﴾[طه: ۱۱۰]

(ولی آنان از (کار و بار و حکمت) آفریدگار آگاهی ندارند).

صفات خداوند را همسان صفات مخلوقات می‌پنداشتند، یعنی ایشان نقطه مقابل مشرکان بودند زیرا مشرکین مخلوقات را همسان خدا و مشبهه خدا را همطراز مخلوقات می‌دانستند.

۳- الحاد منکرین: این قسم خود به دو زیر مجموعه دیگر تقسیم می‌گردد:

الف) گروهی از آن‌ها تنها الفاظ بدون معانی نام‌ها را اثبات کرده و معتقد بودند: خداوند رحمن بدون رحمت، علیم بدون علم، حکیم بدون حکمت، قدیر بدون قدرت، سمیع بدون سمع (شنوایی)، بصیر بدون بصر (بینایی) و... است. یعنی اینان معانی اصلی اسماء و صفات را تعطیل و تنها الفاظ خشک و بی روح را باقی گذاشته بودند، یعنی در واقع مانند گروه بعدی هستند و تنها برای سرپوش گذاشتن بر اهداف پلیدشان چنان اعتقادی داشتند.

ب) گروه دوم با شفافیت و صراحت هر چه تمامتر با این قضیه برخورد کرده و الفاظ و مفاهیم آن‌ها را انکار می‌نمودند، و در حقیقت منکر وجود خداوند بوده و کتاب‌های آسمانی را نیز تکذیب می‌کردند. هر کدام از این چهار گروه یکدیگر را کافر می‌دانند، ولی واقعیت این است که - براساس شهادت خدا، فرشتگان، کتاب‌ها، پیامبران و مردمان مؤمن و پایدار که بر مسیر درست کتاب و سنت حرکت می‌کنند -، هر چهار گروه مزبور کافر و بیرون از دایره اسلام قلمداد می‌شوند. [۵۴۳]

[۵۴۳] معارج القبول شرح سلم الوصول (۱ / ۱۲۸ – ۱۲۹).