قسمت بيست و دوّم
(۶۸) صاحبان گناهان كبیره از امّت حضرت محمد ج، اگر در هنگام مرگ موحّد باشند همیشه در جهنم باقی نمی‌مانند اگر چه توبه نكرده باشند، البته پس ازآنكه در حال ایمان خدا را ملاقات كنند آنان در مشیت و حكم خدا قرار دارند، اگر خدا بخواهد آنان را به فضل خود می‌بخشد، چنانكه در كتابش فرموده است:
﴿وَيَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَآءُ﴾[النساء: ۴۸]. «و غیر از شرک را برای هر کسی که بخواهد می‌آمرزد».
و اگر بخواهد بر اساس عدلش آنان را عذاب می‌كند، سپس آنها را برحمتش و بر مبنای شفاعت اهل شفاعت از اهل طاعتش از جهنم بیرون می‌آورد و به بهشت خود می‌فرستد، زیرا كه خداوند متعال اهل معرفت را دوست می‌دارد، و سرنوشت آنان را در هردو جهان مثل سرنوشت اهل انكار و كفر قرار نمی‌دهد، آنها كه از هدایتش محروم شدند و به قرب ولایتش نایل نیامدند.
لغت شناسی:
«نكرته» انكار و جحود او.
شرح:
(۶۸) مرتكب گناهان كبیره (گناه كبیره عبارتست از آن جرائمی كه درباره آن حد، یا لعنت، یا وعید به دوزخ، یا وصف شدیدی آمده باشد) اگر به دوزخ درآید همیشه در آن باقی نمی‌ماند، زیرا كه بر توحید مرده است اگرچه توبه نكرده باشد.
تا زمانی كه شخص خدا را با ایمان و معرفت ملاقات كند او تحت مشیئت و خواست خداوند است. اگر خدا بخواهد به عدلش او را عذاب می‌كند و او را بدوزخ می‌فرستد، ولی در آن همیشه باقی نمی‌ماند بلكه به رحمت خدا بوسیله شفاعت اهل شفاعت از جهنم بیرون آورده می‌شود. بزرگ‌ترین شفیع حضرت محمد جمی‌باشد. اگر خدا خواسته باشد مرتكب گناه كبیره را عفو می‌كند و به فضل و كرمش او را می‌بخشد.
هر گناهی غیر از شرك امید مغفرت آن وجود دارد.
﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَغۡفِرُ أَن يُشۡرَكَ بِهِۦ وَيَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَآءُ﴾[النساء: ۴۸]. «حقا که خداوند کسی را که به او در عبادت شریک قرار می‌دهد نمی‌آمرزد، ولی غیر مشرک هرکس را بخواهد می‌بخشد». در حدیث شریف نبوی آمده است: «هركسی به چیزی از گناه آلوده شود و خداوند گناهش را بپوشاند، سرنوشت او تحت مشیئت خدا است، اگر بخواهد او را می‌بخشد و اگر بخواهد او را عذاب می‌كند» [۶].
این درصورتی است كه حتی مرتكب گناه كبیره بدون توبه در گذشته باشـد و این حق است، بر خلاف نظریه و اعتقاد معتزله و خوارج كه گفته‌اند: مرتكب گناه كبیره ابدی در دوزخ باقی می‌ماند. زیراكه خداوند بر اساس رحمت خود اهل معرفت و اقرار را همانند اهل انكار قرار نمی‌دهد و این لطف خداوند در دنیا و آخرت یكسان است.
﴿أَمۡ حَسِبَ ٱلَّذِينَ ٱجۡتَرَحُواْ ٱلسَّئَِّاتِ أَن نَّجۡعَلَهُمۡ كَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ سَوَآءٗ مَّحۡيَاهُمۡ وَمَمَاتُهُمۡ﴾[الجاثیة: ۲۱].
«آیا کسانی که مرتکب گناهان و بدی‌ها می‌شوند گمان می‌برند که ما آنان را همچون کسانی بشمار می‌آوریم که ایمان دارند و کارهای پسندیده و خوب انجام می‌دهند و حیات و ممات و دنیا و آخرت‌شان یکسان است».
﴿أَفَنَجۡعَلُ ٱلۡمُسۡلِمِينَ كَٱلۡمُجۡرِمِينَ ٣٥﴾[القلم: ۳۵]. «آیا مسلمانان را همانند مجرمین یکسان می‌شماریم».
(۶۹) نماز را پشت سر هر برّ (نیكوكار) و فاجری (بدكار) از اهل قبله روا می‌دانیم و بر هركسیكه از آنان كه فوت كند اعم از برّ و فاجر نماز جنازه برگزار می‌كنیم.
(۷۰) برای هیچكس اعم از برّ و فاجر، بهشت و دوزخ را قطعی نمی‌دانیم و آنان را به كفر و شرك و نفاق متهم نمی‌کنیم، البته تا زمانیكه مظاهر كفر و شرك و نفاق در آنان ظاهر نشود، و امور پنهان را به خدا وا می‌گذاریم.
(۷۱) برهیچكس از امت حضرت محمد جروا نمی‌دانیم كه بر علیه او شمشیر كشیده شود، مگر كسیكه به حكم شریعت شمشیر كشیدن بر علیه او واجب باشد.
لغت شناسی:
(بّر): مطیع و پرهیزگار.
(سرائر): جمع سریره، و آن عبارتست از آنچه انسان در دل نهان می‌دارد.
(نذر): رها می‌كنیم، وا می‌گذاریم.
شرح:
(۶۹) اهل سنّت نماز جماعت را پشت سر هركس روا می‌داند، چه بّر باشد و چه فاجر، البته با بها دادن و ارج نهادن به انسان صالح و شایسته، زیرا كه اولوّیت در امامت جماعت از آن صالحان است. مگر آنكه نماز پشت سرش موجب مشقت و یا فتنه گردد به گونه‌ای كه اگر نماز پشت سر امام فاجر برگزار نشود فتنه‌ای بپا می‌گردد، زیرا كه حكومت او را معین كرده است.
البته مفهوم نماز پشت سر فاجر بدین معنی است كه او اهل بدعت و كفر نباشد. همچنین اهل سنت نماز جنازه برای هر مرده‌ای كه مسلمان نامیده شود جایز می‌دانند، چه بّر باشد و چه فاجر مگر آنكه بر غیر آئین اسلام درگذشته باشد.
(۷۰) اهل سنت برای اهل قبله بطور قطع و یقین حكم به بهشتی یا دوزخی بودن نمی‌كنند.
بلكه برای نیكوكاران امید بهشت داریم، ولی از تدبیر خداوند بر آنان ایمن نیستیم، و برای بدكاران بیم عذاب داریم، ولی آنان را از رحمت خدا ناامید نمی‌کنیم. مسلمان را كافر و مشرك و منافق و یا دیگر ألقابی كه خارج از آ ئین اسلام است نمی‌خوانیم. مگر آنكه آنان از مظاهر كفر و شرك و نفاق سرزده باشد، و شروط آن تحقق یافته باشد و موانعی بر سر راه نباشـد. اهل سنت موارد پنهان در دل را به خدا می‌سپارند زیرا كه خدا به اسرار مردم آگاه است، و فقط بر اساس ظاهر حكم می‌كنند.
(۷۱) اهل سنّت جنگیدن با مسلمان و قتل او را جایز نمی‌دانند، مگر در صورتیكه نصی از شریعت موجود باشد، پیامبر جفرموده است:
«ریختن خون مسلمان حلال نیست، مگر به یكی از ۳ علت: قصاص نفس در مقابل نفس،.....». ادامه حدیث [۷].
و همچنین پیامبر جفرموده‌اند: «مگر آنكه از آنان كفری آشكار ببینید، و بر آن نزد شما برهانی باشد» [۸].
خداوند نیز فرموده است: ﴿إِنَّمَا جَزَٰٓؤُاْ ٱلَّذِينَ يُحَارِبُونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَيَسۡعَوۡنَ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَسَادًا أَن يُقَتَّلُوٓاْ﴾[المائدة: ۳۳].
«کیفر و جزای کسانیکه با خدا و پیامبرش می‌جنگند و در روی زمین دست به فساد می‌زنند این است که کشته شوند».
و سایر مواردی كه به دلیل آن ریختن خون مسلمان حلال می‌گردد. امّا در غیر این موارد جنگیدن و كشتن مسلمان به هیچ صورتی جایز نیست.
خلاصه:
اهل گناهان كبیره تحت مشیئت و اراده خدا هستند اگر خدا بخواهد آنان را می‌بخشد و اگر بخواهد آنان را عذاب می‌دهد.
اهل تصدیق و ایمان با اهل تكذیب و كفر یكسان نیستند.
ما پشت سر هر مسلمانی اعم از بّر و فاجر نماز می‌گذاریم.
برای هیچ مسلمانی بطور قطعی حكم بهشتی بودن و یا دوزخی بودن صادر نمی‌کنیم.
بر روی هیچ مسلمانی بدون دلیل شرعی شمشیر نمی‌كشیم.
خودآزمائی:
(۱) نظر اهل سنّت درباره مرتكبین گناه كبیره چیست؟
(۲) نماز پشت سرمسلمان فاجر چی حكمی دارد؟
(۳) در چه صورتی قتل مسلمان روا است؟
[۶] صحیح بخاری ۱/۴۶ ح (۱۱) صحیح مسلم (۳/ ۱۳۳۳) ح (۱۷۰۹). [۷] صحیح بخاری (۱۲/۲۰۱) ح (۶۸۷۸) و مسلم (۳/۱۳۰۳) ح (۱۶۷۶). [۸] صحیح مسلم (۳/۱۴۷۰) ح (۴۲).