قسمت بيست هفتم

(۸۹) دعای زندگان و صدقات آنان برای مردگان ثمر بخش است.

(۹۰) خداست كه دعاها را اجابت می‌فرماید، و حاجات را برآورده می‌سازد.

(۹۱) خدا است كه مالك هرچیز است، و هیچ چیز مالك او نیست حتی به اندازه چشم برهم زدن. كسی از خدا بی‌نیاز نیست، هركس خود را به اندازه یك چشم برهم زدن از خدا بی‌نیاز بداند، كافر است و اهل نابودی و هلاكت است.

(۹۲) خداوند خشمگین و راضی می‌شود، ولی نه مثل مردم.

لغت شناسی:

«غني» بی‌نیازی.

«الحين» هلاكت و نابودی.

«الوري» خلق، مردم.

شرح

(۸۹) میت از دعای كسانیكه زنده‌اند منفعت می‌یابد، چنانكه در حدیث نبوی آمده است:

«.... یا فرزند شایسته‌ای كه برای او دعا كند» [۱۴].

و همچنین میت به صدقه كسانیكه زنده‌اند منفعت می‌یابد چه فرزندش یا چه كسی دیگر.

(۹۰) خدا است كه دعاها را اجابت می‌كند، چنانكه فرموده: ﴿وَقَالَ رَبُّكُمُ ٱدۡعُونِيٓ أَسۡتَجِبۡ لَكُمۡ﴾[غافر: ۶۰]. «و پرودگارت فرموده مرا بخوانید تا دعایتان را اجابت کنم».

خدا است كه حاجات را برآورده می‌سازد و به آنان منفعت می‌رساند و یا ضرر را از آنان دور می‌كند. زیرا هیچكس جز ایشان مالك امری نیست.

(۹۱) خداوند مالك هستی و مالك همه چیز است، امكان تصرف در پدیده‌هایش جز به اذن ایشان وجود ندارد. به اندازه یك چشم برهم زدن كسی را از او امكان بی‌نیازی نیست. پس هر مخلوقی نیازمند خدای تعالی است، در خلق و ایجاد و رزق و تدبیر امور و هدایت و ارشادش، چنانكه خدای متعال فرموده است. ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ أَنتُمُ ٱلۡفُقَرَآءُ إِلَى ٱللَّهِۖ وَٱللَّهُ هُوَ ٱلۡغَنِيُّ ٱلۡحَمِيدُ ١٥﴾[فاطر: ۱۵]. «ای مردم شما به خدا نیازمند هستید و خدا است که بی‌نیاز و ستوده است».

هر كسیكه گمان برد لحظه‌ای بی‌نیاز از خدا است، با این اعتقادش كافر شده است و از اهل هلاكت و نابودی و پستی بشمار می‌آید.

(۹۲) اگر حرمات خدا شكسته شود خشمگین می‌شود، و اگر به أوامر و دستوراتش عمل شود راضی می‌گردد. غضب و رضا دو صفت ثابت برای خداوند است.

﴿وَغَضِبَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِ﴾[النساء: ۹۳]. «و خشم خدا بر او است».

﴿لَّقَدۡ رَضِيَ ٱللَّهُ عَنِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ﴾[الفتح: ۱۸]. «خداوند از مؤمنان راضی است».

دو صفت غضب ورضا برای خداوند بلاكیف و تشبیه ثابت است و بهیچ عنوان همانند صفات خلق نیست: ﴿لَيۡسَ كَمِثۡلِهِۦ شَيۡءٞ﴾[الشوری: ۱۱]. «هیچ چیز همانند او نیست».

خلاصه:

دعا و صدقات برای مرده‌ها مفید است و نفع آن به آنها می رسد.

خداوند دعاها را اجابت می‌فرماید، و او است كه مالك همه چیز در زمین و آسمان‌ها است.

هیچكس از خدا بی‌نیاز نیست.

غضب و رضا دو صفت حقیقی برای خدا است البته به شیوه‌ای كه لایق او تعالی است.

خودآزمائی:

(۱) آیا میت بوسیله دعا وصدقه شخصی زنده نفع می‌برد؟

(۲) حكم كسی كه گمان دارد از خدای بی‌نیاز است چیست؟

(۳) آیا دو صفت غضب و رضا برای خداوند ثابت است؟

[۱۴] صحیح مسلم (۱۶۳۱) ابوداود (۲۸۸۰).