۲- دعوت به سوی امانت
اولین دلیل رعایت امانت این است که اسلام، انسان را به امانت دعوت نموده و امانت را دوست دارد و به آن دستور داده است.
﴿إِنَّ ٱللَّهَ يَأۡمُرُكُمۡ أَن تُؤَدُّواْ ٱلۡأَمَٰنَٰتِ إِلَىٰٓ أَهۡلِهَا﴾ [النساء: ۵۸].
«خدا به شما فرمان می‌دهد که سپرده‌ها را به صاحبان آن‌ها باز پس دهید».
﴿فَلۡيُؤَدِّ ٱلَّذِي ٱؤۡتُمِنَ أَمَٰنَتَهُۥ وَلۡيَتَّقِ ٱللَّهَ رَبَّهُۥ﴾ [البقرة: ۲۸۳].
«پس آن کس ایمن شمرده شده، باید سپردۀ صاحبش را باز پس دهد و باید از خداوند که پروردگار اوست پروا کند».
و این یکی از صفات نیکوکاران است.
﴿وَٱلَّذِينَ هُمۡ لِأَمَٰنَٰتِهِمۡ وَعَهۡدِهِمۡ رَٰعُونَ ٨﴾ [المؤمنون: ۸].
«و آنان که امانت‌ها و پیمان خود را رعایت می‌کنند».
و این یکی از عناصر تشکیل‌دهنده و تکمیل‌کننده شخصیت انسانی می‌باشد:
از عُبادة بن صامتس روایت است که حضرت رسول ج فرمود: «شما برای من شش چیز را ضمانت کنید، من هم برای شما بهشت را ضمانت می‌کنم: در گفتارتان راستگو باشید؛ به وعده‌هایتان وفا کنید؛ امانت‌ها را به صاحبش پس دهید؛ از نامحرمان چشمانتان را فرو بندید؛ پاکدامن باشید و دست‌هایتان را نگهدارید [تعدی نکنید]» [۱۵۴].
اگر انسان دارای فضیلت امانت نباشد از تمام فضایل انسانی محروم و از جملۀ منافقین محسوب است.
از حضرت علیس روایت شده:
در حضور حضرت ج نشسته بودیم، مردی از اهل عالیه [۱۵۵] پیش حضرت رسول ج آمد و گفت: یا رسول الله! مرا با سخت‌ترین و آسانترین در دین آگاه کن. فرمود: «سهل‌ترین آن کلمه شهادتین است و سخت‌ترین آن ای برادر [قبیله] عالیه امانت است؛ کسی که امانت ندارد دین ندارد، نه نماز دارد و نه زکات» [۱۵۶].
از انسس روایت است گفت: حضرت رسول ج هر خطبه‌ای که می‌خواند در آن می‌فرمود: «کسی که امانت ندارد ایمان ندارد و کسی که عهد و قرار ندارد دین ندارد» [۱۵۷].
از ابوهریرهس روایت است که رسول الله ج فرمود: «نشانه منافق سه چیز است: چون سخن گوید دروغ می‌گوید، و چون وعده دهد مخالفت نماید، و چون امین قرار داده شود خیانت کند» [۱۵۸].
و در روایت دیگری از مسلم آمده است: «هرچند نمازگزار و روزه‌گیر باشد و گمان کند که مسلمان است».
از عبدالله بن عمرب روایت است که حضرت رسول ج فرمود: «چهار صفت هست در هرکس باشد منافق خالص است و اگر یکی از این اوصاف در او باشد دارای صفتی از نفاق است، مگر اینکه آن را ترک کند. چون امین شمرده شود خیانت کند و چون سُخن گوید دروغ گوید و چون عهد و قرار ببندد بی‌وفایی کند و هرگاه پیکار نماید تباهکاری کند» [۱۵۹].
با اینکه مرگ و شهادت در راه خدا از بهترین کردار انسان نزد خداوند است، ولی گناه خیانت را پاک نمی‌کند.
از ابن مسعودس روایت است که پیامبر ج فرمود: «کشتن در راه خدا کفاره تمامی گناهان است، به جز امانت در نماز و امانت در روزه و امانت در حدیث و سخن‌گفتن نباشد و سخت‌ترین آن امانت‌ها، سپرده شده‌هاست» [۱۶۰].
و فریبکار در روز قیامت در حضور تمام خلایق به آن نام و نشان شناخته می‌شود:
از ابن عمرب روایت است که پیامبر ج فرمود: «در روز قیامت هنگامی که خداوند تمام خلایق، اول و آخر را جمع می‌کند برای هر خائنی پرچمی افراشته است، گفته می‌شود: این خیانتِ فلان فرزند فلان است» [۱۶۱].
و از عمرو بن الحمقس روایت است که گفت: از رسول الله شنیدم فرمود: «هر مردی مردی را بر خونش ایمن کند [اعتماد و اطمینان او را جلب کند که او را نمی‌کشد] سپس او را بکشد، من از شخص قاتل بیزارم؛ اگرچه مقتول کافر باشد» [۱۶۲]. و ابن ماجه در روایتی گفته: «به راستی که آن شخص [قاتل] در روز قیامت پرچم غداران [خیانتکاران] را حمل می‌کند».
به این خاطر است که حضرت ج از اخلاق خیانتکار، به خدا پناه می‌برد.
از ابوهریرهس روایت است که گفت: پیامبر بزرگوار اسلام ج فرمود: «پروردگارا، به تو پناه می‌برم از شر گرسنگی، چون بد همخوابیست و به تو پناه می‌برم از خیانت چون بد همرازیست» [۱۶۳].
[۱۵۴] روایت احمد و ابن حبان و حاکم و بیهقی. [۱۵۵] قبیله‌ای بنوعامر و بنو تمیم هستند. [۱۵۶] روایت بزار. [۱۵۷] روایت احمد و بزار و طبرانی در الأوسط. [۱۵۸] روایت بخاری. [۱۵۹] روایت بخاری و مسلم. [۱۶۰] روایت ابونعیم در الحلية. [۱۶۱] روای مسلم و دیگران. [۱۶۲] روایت ابن ماجه و ابن حبان در صحیحش. [۱۶۳] روایت ابوداود و نسائی و ابن ماجه.