۵- اقداماتی برای آمادگی روحی
۱- و آشکارکردن فضایل و آثار فردی و اجتماعی آن، در حد آگاهی بچه، همچنین تفهیم رذایل و آثار سوء آن به او.
۲- باید خود پدران برای فرزندانشان الگوی شایسته و نیکوکار باشند، چون فرزند اکثراً عادت دارد که روش و اخلاق پدر را درنظر داشته باشد و میخواهد به او اقتدا کند و او را مجسم فضائل قرار میدهد.
بچه وقتی که میبیند که پدر و مادر به انجام امورات دینی اهمیت میدهند و به آن معتقدند و از چیزهایی که در دین مضر است، مانند دروغ و ظلم و فتنهگری و بخل و دیگر صفات رذیله دوری میجویند، بچه همانند پدر و مادر بار میآید و از آنان تقلید میکند.
۳- فهماندن مبادی دینی و تمرین عبادات و ممارست آن، بچه را سالم و متوجه و آگاه به مسائل دینی میسازد و انسان صالح و سلیم برای اجتماع بار میآورد.
حضرت رسول ج فرمود: «اولاد خود را در هفت سالگی به نماز امر کنید و در ده سالگی به خاطر ترک نماز بزنید و خوابگاهشان را جدا کنید».
۴- پدر باید با فرزندانش در داد و ستد و بقیه کارها بر اساس مهربانی و ملاطفت و محبت برخورد کند.
حضرت رسول ج به اصحاب و یاران خود در باره تربیت با فرزندانشان، مهربانی و مودت و نرمی را یاد میداد و ضرب المثلی از خودش بیان فرمود که: «یک روز حضرت ج امام جماعت بوده و در حال سجده حضرت حسن پسر حضرت فاطمه به دوش حضرت ج رفته و ایشان سجده را طول داده، بعد از نماز یک نفر از اصحاب گفت: یا رسول الله! چرا سجده را طول دادی؟ حضرت ج فرمود: پسرم بر دوشم بود و خواستم با او عجله کنم».
حضرت ج بچۀ یکی از دخترانش را بوسید، مردی از اعراب گفت: یا رسول الله! آیا پسرانت را میبوسی؟ من ده فرزند دارم هنوز یکی از آنها را نبوسیدهام، حضرت ج فرمود: «آیا دوست داری که خداوند متعال رحمت را از دلت بردارد»؟
۵- از شرایط ضروری و لازم بر پدران اینست که فرزندان را در اختیار انسان صادق و نیکوکار بگذارند و به مصاحبت انسانهای درستکار و فاضل ملزم کنند، بچهها به همدیگر علاقه دارند و از همدیگر را تقلید میکنند.
برای پایان این فصل ما به بهترین نمونه برای تربیت شایستهای که قرآن مجید از زبان لقمان حکیم حکایت میکند اشاره میکنیم:
﴿وَإِذۡ قَالَ لُقۡمَٰنُ لِٱبۡنِهِۦ وَهُوَ يَعِظُهُۥ﴾ [لقمان: ۱۳].
«یاد کن هنگامی را که لقمان به پسر خودش در حالی که وی را اندرز میداد» گفت:
(۱) ﴿يَٰبُنَيَّ لَا تُشۡرِكۡ بِٱللَّهِۖ إِنَّ ٱلشِّرۡكَ لَظُلۡمٌ عَظِيمٞ ١٣﴾ [لقمان: ۱۳].
«ای پسرک من! برای خدا شرک قرار نده که به راستی شرک ستمی بزرگ است».
(۲) ﴿يَٰبُنَيَّ إِنَّهَآ إِن تَكُ مِثۡقَالَ حَبَّةٖ مِّنۡ خَرۡدَلٖ فَتَكُن فِي صَخۡرَةٍ أَوۡ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ أَوۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ يَأۡتِ بِهَا ٱللَّهُۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٞ ١٦﴾ [لقمان: ۱۶].
«ای پسرک من! اگر عمل تو هموزن دانه خردلی و در تخته سنگی یا در آسمانها یا در زمین باشد، خدا آن را میآورد که خدا بس دقیق و آگاه است».
(۳) ﴿يَٰبُنَيَّ أَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَ...﴾ [لقمان: ۱۷].
«ای پسرک من! نماز را برپا دار».
(۴) ﴿وَأۡمُرۡ بِٱلۡعُرۡفِ﴾.... [الأعراف: ۱۹۹].
«و به کار پسندیده وادار».
(۵) ﴿وَٱنۡهَ عَنِ ٱلۡمُنكَرِ﴾.... [لقمان: ۱۷].
«و از کار ناپسند بازدار».
(۶) ﴿وَٱصۡبِرۡ عَلَىٰ مَآ أَصَابَكَۖ إِنَّ ذَٰلِكَ مِنۡ عَزۡمِ ٱلۡأُمُورِ ١٧﴾.... [لقمان: ۱۷].
«و بر آسیبی که بر تو وارد آمده است شکیبا باش، این حاکی از عزم و ارادۀ توست».
(۷) ﴿وَلَا تُصَعِّرۡ خَدَّكَ لِلنَّاسِ﴾.... [لقمان: ۱۸].
«با بیاعتنایی از مردم روی مگردان».
(۸) ﴿وَلَا تَمۡشِ فِي ٱلۡأَرۡضِ مَرَحًاۖ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخۡتَالٖ فَخُورٖ ١٨﴾... [لقمان: ۱۸].
«و در زمین خرامان راه مرو که خداوند، خودپسندِ لافزن را دوست ندارد».
(۹) ﴿وَٱقۡصِدۡ فِي مَشۡيِكَ﴾ [لقمان: ۱۹].
«و در راهرفتن خود میانهرو باش».
(۱۰) ﴿وَٱغۡضُضۡ مِن صَوۡتِكَۚ إِنَّ أَنكَرَ ٱلۡأَصۡوَٰتِ لَصَوۡتُ ٱلۡحَمِيرِ ١٩﴾ [لقمان: ۱۹].
«و صدایت را آهسته ساز که بدترین آوازها بانگ خَران است».