دلایل این که مدینه به عنوان مکان اصلی هجرات انتخاب شد
١- به دلیل وجود داشتن دو قبیله مهم اوس و خزرج و اختلاف بین این دو قبیله، یثرب سال‌های سال بود که در آتش اختلافات داخلی می‌سوخت و راه نجاتی می‌جست. جهل، غرور و خودخواهی افزون‌طلبی، تعصب کور، این مردم را همچون مکیان در لبه پرتگاه قرار داده بود، جنگ بعاث که سال‌ها ثمری جز خونریزی و تشدید کینه‌ها و ناامنی به دنبال نداشت، به تازگی خاتمه یافته بود. یثربیان خسته از آن همه خشونت به آرامش گرایش داشتند، آرامشی دیرپا و استوار، آنان درونی داشتند مهیا برای همۀ سخنانی که از محمد ص در عقبه، منی در شب‌های متمادی شنیدند، و چون پیامبر ص خواستار صلح و صفا و برقراری عدالت و برادری و برابری بین مسلمانان بود، لذا یثرب را بهترین مکان برای دنبال‌نمودن و به مقصدرسیدن اهداف خویش می‌دانست.
٢- یثرب که بعدها به مدینة النبی مشهور شد، در حدود ٥٠٠ کیلومتری شمال مکه واقع شده، اگر چه گرداگرد این شهر را صحراهایی خشک و به خصوص دو بیابان پوشیده از سنگ‌های آتشفشانی دربر گرفته بود، ولی خود شهر نسبت به مکه دارای آب و هوای ملایم‌تر و دارای برکه‌های آب، نخلستان‌های زیاد و کشت و زرع مناسبی بود تا جایی که عمده‌ی ساکنین آن به کشاورزی اشتغال داشتند، و علاوه بر این مردم یثرب با پیامبر ص عهد و پیمان بسته بودند و پیامبر ص این شهر را پایگاهی برای خود می‌دانستند و از بقیه شهرها نیز نزدیکتر بود.
٣- موقعیت سوق الجیشی یثرب، زیرا یثرب در سر راه کاروان‌ها قرار داشت، مخصوصاً کاروان‌های مکه به شام. کاروان‌های قریش برای رفتن به شام، و نیز بازگشت به مکه ناچار باید از نزدیک یثرب می‌گذشتند و پیامبر ص همواره می‌توانست از این وضیعت استفاده کرده و به کاروان‌های تجاری قریش حمله کند، و این برای مردم تاجرپیشه قریش امر بسیار ناگوار و خطرناکی به شمار می‌آمد. حال برای اطلاع کلی از حوادثی که از هجرت تا رحلت پیامبر ص اتفاق افتاد حوادث مربوط به هر سال را ذکر می‌نماییم[٥٠].
سال اول هجرت |
١- ورود پیامبر به مدینه. ٢- ساختن سکویی سرپوشیده برای فقرای اصحاب (اصحاب صفه). ٣- عقد برادری میان مهاجران و انصار. ٤- پیمان با یهودیان و از تعرض‌نمودن قراردادن آن‌ها به شرط مسالمت. ٥- اسلام دو تن از یهودیان به نامهای مخیریق و عبدالله بن سلام. ٦- شروع‌شدن عملیات جنگی بنا به روایت واقدی و طبری. ٧- مقررشدن اذان. |
سال دوم هجرت |
١- تغییر قبله از بیت المقدس به کعبه. ٢- مقررشدن روزۀ رمضان. ٣- ابلاغ حکم زکوۀ فطر. |
سال سوم هجرت |
١- غزوۀ ذی امر. ٢- سریه قرده در جمادی دوم که نخستین سریه پرغنیمت بود. ٣- ازدواج پیامبر با حفصه رضی الله عنها، دختر عمر بن خطاب رضی الله عنه در شعبان این سال. ٤- وقوع جنگ احد در هفتم شوال. ٥- غزوۀ حمراء الاسد. ٦- نزول حکم ارث. ٧- ولادت امام حسن رضی الله عنه. |
سال چهارم هجرت |
١- سریه رجیع. ٢- حادثه بئر معونه. ٣- خواندن قنوت توسط پیامبر در نماز صبح به مدت یک ماه و نفرین بر لحیانی‌ها و سایر اعراب به اسم و رسم. ٤- غزوۀ بنی نضیر. ٥- تحریم خمر (شراب). ٦- غزوه ذات الرقاع. ٦- خواندن نماز خوف برای نخستین بار. ٧- دستور پیامبر به زید بن ثابت برای آموختن کتابت یهود. ٨- ولادت امام حسین رضی الله عنه. ٩- وفات فاطمه مادر علی رضی الله عنه. ١٠- ازدواج پیامبر با ام سلمه. |
سال پنجم هجرت |
١- غزوۀ دومۀ الجندل در ربیع الأول. ٢- ازدواج پیامبر با زینب بنت جحش. ٣- نزول آیۀ حجاب. ٤- غزوه بنی مصطلق در شعبان. ٥- داستان افک (تهمت عایشه رضی الله عنها) و نزول آیات برائت. ٦- حکم لزوم چهار شاهد در دعوای زنا. ٧- غزوۀ خندق (احزاب). ٨- تفاوت میان جنگجویان سواره نظام و پیاده در تقسیم غنایم. ٩- برگزاری مسابقه اسب دوانی به دستور پیامبر. |
سال ششم هجرت |
١- غزوه ذی قرد. ٢- سریه حسمی در جمادی الأخری. ٣- صلح حدیبیه. ٤- بیعت الرضوان. |
سال هفتم هجرت |
١- دعوت پادشاهان و رؤسای اطراف توسط پیامبر، البته بعضی مؤرخین آن را در سال ٦ هجرت نوشته‌اند، نامه به امپراطور روم، شاهنشاه ایران (خسرو پرویز)، حاکم مصر (مقوقس) پادشاه حبشه (نجاشی). امیر غسانی (حارث بن ابی شمر) و نامهای به امیر یمامه (هوذۀ بن علی حنفی). ٢- ساختن انگشتری با نگین نقره که بر روی آن در سه سطر نوشته شده بود محمد رسول الله و با این خاتم نامه‌ها فرستاده می‌شد. ٣- غزوه خیبر. ٤- تحریم گوشت خر اهلی. ٥- اجازۀ گوشت اسب. ٦- نهی از فروش غنائم پیش از تقسیم. ٧- بازگشت جعفر بن ابی طالب با دیگر مهاجران حبشه. ٨- عمرۀ القضاء. |
سال هشتم هجرت |
١- اسلام آوردن خالد بن ولید و عمر بن عاص در اول ماه صفر. ٢- سریه موته در جمادی الأولی و گماردن سه امیر برای فرماندهی این سپاه یعنی زید بن حارثه، جعفر بن ابی طالب و عبدالله بن رواحه. ٣- فتح مکه. ٤- غزوۀ حنین. ٥- فرستادن افراد توسط پیامبر برای تخریب بتخانه‌ها و مسلمان‌کردن قبائل. ٦- تولد ابراهیم فرزند پیامبر از ماریه قبطی در ذیحجه. |
سال نهم هجرت |
١- روانه‌شدن عاملان برای گرفتن صدقات. ٢- غزوۀ تبوک. ٣- گماردن محمد بن مسلمه انصاری یا سباع بن عرفطه به امارت مدینه توسط پیامبر. ٤- گماردن علی رضی الله عنه به عنوان نگهبان اهل و عیال پیامبر. ٥- تخریب مسجد ضرار. ٦- پذیرفته‌شدن توبه سه نفر از متخلفین غزوه تبوک و نزول آیه ١١٧ سورۀ توبه، (لَّقَد تَّابَ ٱللَّهُ عَلَى ٱلنَّبِيِّ وَٱلۡمُهَٰجِرِينَ وَٱلۡأَنصَارِ) ٧- ایمان‌آوردن قوم ثقیب. ٨- مرگ عبدالله بن ابی. ٩- واگذاری ریاست کاروان حج به ابوبکر رضی الله عنه در ذیحجه. ١٠- قرائت سورۀ برائت توسط علی رضی الله عنه در مراسم حج. ١١- وفات ام کلثوم دختر پیامبر و زن عثمان بن عفان رضی الله عنه. |
سال دهم هجرت |
١- ماجرای مباهله و نزول آیات. ٢- حجة الوداع. ٣- ماجرای غدیر‌خم. |
سال یازدهم هجرت |
١- پیدایش پیامبران دروغین از جمله اسود عنسی در یمن، مسلیمه کذاب در یمامه و در طایفه بنی حنیفه و طلیحه در طایفه بنی اسد. ٢- دستور پیامبر برای تجهیز سپاه اسامه برای لشکرکشی به روم. ٣- واگذاری امامت نماز به ابوبکر رضی الله عنه. ٤- وفات پیامبر.[٥١] |
[٥٠]- تاریخ صدر اسلام، ص ٣٠٣ – تاریخ اسلام از آغاز تا سال یازدهم هجری، عبدالرحیم قنوات، (مشهد، دانشگاهی، ١٣٧٦، ص ٦١- ٦٧).
[٥١]- مطالب این جدول از تاریخ اسلام دکتر علی اکبر فیاض اخذ شده است.