جواب اعتراض اول:
١- لفظ «هجر» قول عمر س نیست، در هیچ یک از کتب اهل سنت به اثبات نرسیده که این قول عمر س است، همانگونه که حافظ ابن حجر عسقلانی در فتح الباری نوشته‌اند، و علماء تشیع نیز در طول سال‌های متمادی تاکنون نتوانسته‌اند چنین چیزی را از روایت صحیح اهل سنت به اثبات برسانند و اگر از ناحیه و جانب کسانی چنین دیدگاهی مطرح شود دلیلی بر صحیح‌بودن آن نیست، چرا که انسان‌های عالم و دانشمند هم از خطا مصون و در امان نیستند.
٢- معنی «هجر» هذیان نیست، بلکه به معنی جدایی و فراق نیز آمده است، چنانچه خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَٱهۡجُرۡهُمۡ هَجۡرٗا جَمِيلٗا ١٠﴾ [المزمل: ١٠]. و علماء لغت و شارحین حدیث نیز این معنی را نوشته‌اند[٦٧], و در بحارالأنوار (که لغت ویژه حدیث است) چنین آمده «ويحتمل أن يكون معناه هجركم رسول الله ص من الهجر ضد الوصل» بلکه طبق تحقیق اصل معنی این لفظ فراق و جداشدن می‌باشد[٦٨].
و در این حدیث نیز هم معنی ارتباط دارد و معنای هذیان به هیچ عنوان قرار نمی‌گیرد، به ٢ علت:
الف: شک و شبهه هذیان بر سخنی صورت می‌گیرد که برخلاف عقل باشد، یک پیامبر در آخرین لحظات عمرش می‌فرماید که: کاغذ بیاورید تا من یک هدایت نامۀ مهم بنویسم، در این جمله کدام سخن خلاف عقل است که به آن هذیان گفته شود.
ب: در روایت بعد از «هجر» لفظ «استفهموه» آمده، یعنی از آن حضرت بپرسید، اگر معنی هجر هذیان قرار گیرد ارتباط آن با لفظ استفهموه غلط و بیهوده است، زیرا شخصی که بر وی هذیان صورت گیرد، سوال از وی خلاف عقل است.
حال ببینید که معنی جدایی با چه حسنی قرار می‌گیرد، زمانی که رسول خدا در حال بیماری جهت تحریر یک هدایت نامه می‌فرماید: اصحاب از فرط محبت نسبت به رسول اکرم ص بیش از حد ناراحت شده و اختیار را از دست دادند.
حیف در چشم زدن صحبت یار آخر شد
روی گل سیر ندیدیم و بهار آخر شد
زیرا اینگونه تحریر در آخرین لحظات زندگی نوشته می‌شود، لذا آن‌ها گفتند «اهجر استفهموه» یعنی آیا هم اکنون آن حضرت از ما جدا می‌شود، از آن حضرت بپرسید. بنابراین، لفظ هجر را هرکسی گفته باشد با کمال محبت و جذبه مودت گفته است.
٣- به فرض محال اگر این لفظ به معنای هذیان باشد همزۀ استفهام ذکر شده و استفهام انکاری است، ممکن است که این قول اشخاصی از آن عده باشد که موافق نوشتن آن هدیت‌نامه بودند و جهت تقویت رأی خویش گفتند: چرا از تعمیل حکم آن حضرت ص توقف می‌کنید؟ مگر (معاذالله) به آن حضرت هذیان شده؟ یعنی هذیان نیست؟
خلاصه این سه جواب این است که اولاً لفظ «هجر» قول عمر س نیست. ثانیاً اگر ثابت شود که قول عمر س است به معنای هذیان نیست، بلکه به معنای فراق و جدایی است که کلمۀ ویژه محبت است نه بی‌ادبی. ثالثاً این که بالفرض و المثال «هجر» به معنای هذیان هم باشد با همزۀ استفهام انکاری است.
[٦٧]- فتح الباری، ج ٨، ص ١٠١.
[٦٨]- بحار الانوار، ج ٢، ص ٤٧٥.