فرازهایی از عقیده اهل سنت و جماعت

رکن دوم: ایمان به ملائکه

ادلّه وجوب ایمان به ملائکه در کتاب و سنت کدامند؟

دلایلی که بر بودن ملائکه و وجوب ایمان به آن‌ها دلالت می‌کند، در قرآن بسیار زیاد است، از آن جمله:

﴿وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمۡدِ رَبِّهِمۡ وَيَسۡتَغۡفِرُونَ لِمَن فِي ٱلۡأَرۡضِۗ﴾[الشوری: ۵].

«و فرشتگان (با همه قدرتی که دارند دائماً) به تسبیح و تقدیس پروردگارشان مشغول و برای کسانی که در زمین هستند درخواست آمرزش می‌کنند».

﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ عِندَ رَبِّكَ لَا يَسۡتَكۡبِرُونَ عَنۡ عِبَادَتِهِۦ وَيُسَبِّحُونَهُۥ وَلَهُۥ يَسۡجُدُونَۤ۩ ٢٠٦﴾[الأعراف: ۲۰۶].

«به یقین کسانى که نزد پروردگار تو هستند از پرستش او تکبر نمى‏ورزند و او را به پاکى مى‏ستایند و براى او سجده مى‏کنند».

﴿مَن كَانَ عَدُوّٗا لِّلَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَرُسُلِهِۦ وَجِبۡرِيلَ وَمِيكَىٰلَ فَإِنَّ ٱللَّهَ عَدُوّٞ لِّلۡكَٰفِرِينَ ٩٨﴾[البقرة: ۹۸].

«کسی که دشمن خدا و فرشتگان و فرستادگان او و جبرئیل و میکائیل باشد (خداوند دشمن اوست) چه خداوند دشمن کافران است».

و دلیل سنت آنچه است که در حدیث جبرئیل [۱۲۸]آورده شد و نیز در صحیح مسلم آمده است که خداوند آن‌ها را از نور خلق کرده است [۱۲۹]. احادیث در شأن ملائکه زیادند.

***

ایمان به ملائکه به چه معناست؟

ایمان به ملائکه شامل اقرار قطعی است به وجود ملائکه و همچنین به اینکه مخلوقی از مخلوقات خداوند هستند و مسخر و پرورده و تحت فرمان الهی‌اند.

﴿بَلۡ عِبَادٞ مُّكۡرَمُونَ ٢٦ لَا يَسۡبِقُونَهُۥ بِٱلۡقَوۡلِ وَهُم بِأَمۡرِهِۦ يَعۡمَلُونَ ٢٧﴾

[الأنبیاء: ۲۶-۲۷].

«بندگان گرامی و محترمی هستند (که به هیچ وجه از طاعت و عبادت و اجرا فرمان پروردگار سرپیچی نمی‌کنند). آنان (آنقدر مؤدب و فرمانبردار خدایند که هرگز) در سخن گفتن بر او پیشی نمی‌گیرند، وتنها به فرمان او کار می‌کنند (نه به فرمان کس دیگری)».

﴿لَّا يَعۡصُونَ ٱللَّهَ مَآ أَمَرَهُمۡ وَيَفۡعَلُونَ مَا يُؤۡمَرُونَ ٦﴾[التحریم: ۶].

«از خدا در آنچه بدیشان دستور دادهاست نافرمانی نمی‌کنند و همان چیزی را انجام می‌دهند که بدان مأمور شده‌اند».

﴿لَا يَسۡتَكۡبِرُونَ عَنۡ عِبَادَتِهِۦ وَلَا يَسۡتَحۡسِرُونَ ١٩ يُسَبِّحُونَ ٱلَّيۡلَ وَٱلنَّهَارَ لَا يَفۡتُرُونَ ٢٠﴾[الأنبیاء: ۱۹-۲۰].

«از پرستش او سرباز نمی‌زنند و خویشتن را بالاتر از عبادتش نمی‌دانند (و از بندگی شبانه‌روزی خود هرگز) خسته نمی‌گردند. شب و روز (دائماً به تعظیم و تمجید خدا مشغولند و پیوسته) سرگرم تسبیح و تقدیسند و سستی به خود راه نمی‌دهند».

***

بعضی از انواع ملائکه را به اعتبار اینکه خداوند آن‌ها را در چه هیأتی درآورده و به چه امری مشغول کرده است، نام ببرید.

ملائکه به این اعتبار اقسام زیادی دارند.

- ملائکه‌ای به ابلاغ وحی به پیامبران گماشته شده است و این ملائکه همان «روح‌الامین» یا «جبرئیل»÷ [۱۳۰]است.

- ملائکه‌ای مسئول باران است که «میکائیل» ÷ [۱۳۱]نام دارد.

- ملائکه‌ای به دمیدن در صور موظف شده است که «اسرافیل» ÷ [۱۳۲]نام دارد.

- دسته‌ای از ملائکه مشغول به قبض ارواح جانداران هستند که «ملک‌الموت» [۱۳۳]و همکاران اویند.

- دسته‌ای ملائکه‌ مسئول نوشتن اعمال بندگان‌اند که آن‌ها را «کرام‌الکاتبین» [۱۳۴]گویند.

- دسته‌ای مسئول حفاظت بندگان از پس و پیش آن‌ها می‌باشند که آن‌ها را «معقّبات» [۱۳۵]می‌گویند.

- دسته‌ای موظف به امر بهشت [۱۳۶]و نعمت‌های آن می‌باشند که «رضوان» و یاوران او نام برده می‌شوند.

- گروهی موکل برآتش جهنم و عذاب آن هستند که فرمانروای آن‌ها «مالک» [۱۳۷]است و «زبانیه» نیز همراه اویند که رؤسای آن‌ها نوزده ملائکه می‌باشند.

- دسته‌ای ملائکه مسئول سؤال و جواب در قبرند که «منکر» و «نکیر» [۱۳۸]می‌باشند.

- دسته‌ای از ملائکه هم عرش را حمل می‌کنند که «حمله‌العرش» [۱۳۹]گفته می‌شوند.

- دسته‌ای از ملائکه «کروبیان» [۱۴۰]می‌باشند.

- دسته‌ای مسئول تشکیل نطفه‌ها در رحم مادران و نیز مسئول نوشتن آنچه هستند که خداوند درباره‌ی (رزق و عمل و اَجَل و سرنوشت) آن فرد می‌خواهد [۱۴۱].

- گروهی از ملائکه نیز به بیت‌المعمور وارد می‌شوند. به نحوی که روزانه هفتادهزار ملائکه به آن خانه وارد می‌شوندو فرصتی دیگر نمی‌یابند که دوباره به آنجا برگردند [۱۴۲].

- گروهی از ملائکه که سیاحت می‌کنند و در مجالس ذکر انسان‌ها حاضر می‌شوند [۱۴۳].

- گروهی از ملائکه دسته‌جمعی در برابر پیشگاه الهی قیام نموده و به عبادت مشغولند و از آن فارغ نمی‌شوند.

- و گروهی دیگر همیشه در رکوع و سجود به سر می‌برند و هرگز برنمی‌خیزند.

و نیز گروه‌های دیگر غیر از این‌هایی که گفته شد:

﴿وَمَا يَعۡلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَۚ وَمَا هِيَ إِلَّا ذِكۡرَىٰ لِلۡبَشَرِ ٣١﴾[المدثر: ۳۱].

«لشگرهای پروردگارت را جز او کسی نمی‌داند، و این جز اندرزی برای مردمان نیست».

نصوص بر وجود دسته‌های ملائکه‌ای که بر شمرده شدند، در کتاب و سنت بسیار زیاد است.

[۱۲۸] تخریج آن آورده شد. [۱۲۹] مسلم از عایشهلروایت می‌کند که پیامبر جفرمود: «ملائکه از نور و جن از پاره‌آتش خلق شده‌اند. خلقت آدم نیز آنگونه است که برایتان وصف شده است». مسلم۸/۲۲۶، احمد۶/۱۵۳ و ۱۶۸- [۱۳۰] شعراء ۱۹۳-۱۹۵. [۱۳۱] وظیفه‌ی میکائیل را ابن‌عباسببیان می‌کند: «... میکائیل که رحمت و گیاهان و باران را به امر الله با خود می‌آورد..». رک: تفسیر ابن‌کثیر۱/۱۳۰- مسند احمد ۱/۲۷۴ (درجه حدیثی را که احمد روایت می‌کند، حسن لذاته است) [۱۳۲] انعام ۷۳- پیامبر جنیز می‌فرماید: «اسرافیل صور را در دهان گرفته و روی خود را به جهت امر الهی نموده، منتظر است تا خداوند به او امر کند و او هم در صور بدمد». مسلم آن را روایت می‌کند. تفسیر ابن‌کثیر ۲/۱۴۶- ابن‌کثیر اینگونه آورده است که حدیث در صحیح مسلم است. اما حدیث را در مسلم نیافتم. بلکه در سنن ترمذی - ۵/۳۷۳ رقم ۳۲۴۳ روایت شده است و ترمذی آن را حسن می‌داند. احمد۱/۳۲۶. [۱۳۳] سجده ۱۱ [۱۳۴] انفطار ۱۰ -۱۲ [۱۳۵] رعد ۱۱ [۱۳۶] به آنان خازنان بهشت می‌گویند: زمر ۷۳ [۱۳۷] خداوند درباره‌ی آنان می‌فرماید: زخرف۷۷- درباره‌ی زبانیه می‌فرماید: علق۱۸ و نیز مدثر۳۰. [۱۳۸] بخاری ۲/۱۰۲- مسلم ۸/۱۶۱- ابوداود ۴/۲۳۹ رقم ۴۷۵۱- نسائی ۴/۹۷- مسند احمد۳/۱۲۶ و ۲۳۳ اسم این دو ملائکه جز در حدیثی از ابوهریرهسکه ترمذی آن را در ۳/۳۸۳ رقم ۱۰۷۱ روایت می‌کند، نیامده است. ترمذی این حدیث را حسن غریب می‌داند. [۱۳۹] حاقه ۱۷ [۱۴۰] کروبیان از اشرف ملائکه به حساب می‌آیند که در اطراف عرش مشغول تسبیح خداوند هستند. رک تفسیر قرطبی ۱۵/۲۹۴ - معارج‌القبول از حافظ حکمی ۲/۸۷. [۱۴۱] حدیث نطفه در صحیح بخاری از عبدالله بن مسعودسآمده است. در آن پیامبر خدا ج- صادق مصدوق ـ فرمود: «همانا مجموعه‌ی خلقت هر کدام از شما در شکم مادرش، چهل روز به صورت نطفه، سپس چهل روز به صورت علقه (خونی بسته) و سپس چهل روز به صورت مضغه (پارچه گوشتی نیمه‌کامل) خواهد بود. پس از آن خداوند ملائکه‌ای را بر او می‌فرستد و به آن ملائکه چهار مورد امر می‌کند گفته می‌شود: عمل، رزق، اجل و خوشبخت یا بدبخت بودن او را بنویسد. پس از آن در او روح دمیده می‌شود». بخاری ۴/۷۸- مسلم۸/۴۴ - احمد۳/۳۹۷. [۱۴۲] بخاری ۴/۷۷- مسلم ۱/۱۰۳- ۱۰۴- نسائی ۱/۲۱۷ و احمد۴/۲۰۷. [۱۴۳] حدیث ملائکه‌ای را که در جلسات ذکر الهی حاضر می‌شوند، امام مسلم از ابوهریرهسروایت می‌کند: پیامبر خدا جفرمود: همانا خداوند تبارک و تعالی مجموعه ملائکه‌ای دارد که همیشه در گردش هستند و به دنبال مجالس ذکر می‌گردند. هرگاه که مجلسی را یافتند که در آن ذکر خداوند انجام شود، با آنان می‌نشینند. بعضی از آنان با بال‌هایشان بعضی دیگر را به صف می‌کنند، تا اینکه بین [مجلس] و آسمان دنیا را پر می‌نمایند. مسلم۸/۶۸-احمد۲/۲۵۱.