پیشگفتار مؤلف
حمد و ستایش سزاوار خداست: خدایی که فقط او را حمد و ستایش میگوییم و از او کمک و یاری میجوییم و تنها به پیشگاه اقدس او توبه و طلب آمرزش میکنیم و از شرّ و فساد نفس و بدی اعمال خود به او پناه میبریم، زیرا شکی نیست که خداوند هرکس را هدایت کند، هرگز گمراه نمیشود و هرکه را گمراه نماید، هادی و راهنمایی برای او نیست، شهادت میدهم که هیچ معبود به حقی جز الله وجود ندارد، اوأ تنها و بدون شریک است و گواهی میدهم که حضرت محمد ج بنده و فرستادۀ اوست.
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِۦ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنتُم مُّسۡلِمُونَ١٠٢﴾[آل عمران: ۱۰۲].
«ای کسانی که ایمان آوردهاید، از خدا آنگونه که حقِ ترسیدن از اوست، بترسید و زینهار جز در مسلمانی نمیرید».
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَقُولُواْ قَوۡلٗا سَدِيدٗا٧٠ يُصۡلِحۡ لَكُمۡ أَعۡمَٰلَكُمۡ وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡ ذُنُوبَكُمۡۗ وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ فَقَدۡ فَازَ فَوۡزًا عَظِيمًا٧١﴾[الأحزاب: ۷۰-۷۱].
«ای کسانی که ایمان آوردهاید از خداوند بترسید و سخنی درست و استوار بگویید، تا اعمالتان را صالح بدارد و گناهانتان را بیامرزد و هرکس از خداوند و پیامبر او اطاعت کند به درستی به پیروزی و رستگاری بزرگی نایل شده است».
آری، اندیشۀ تألیف این رساله، نتیجه و ثمرۀ یک نشستِ علمی با عدهای از برادران و اندیشمندان دینی است که در آن سؤالاتی پیرامون انواع کفّارهها و هر آنچه که به آنها ارتباط دارد مطرح گردید، یکی از برادران حاضر در این نشست، اصرار نمود که در این باب رسالهای با حجم متوسطی تدوین گردد که در آن احکام کفّارههایی که عامۀ مردم به آنها نیازمند میباشند به شیوهای روشن و رسا بیان گردد تا در دسترس آنان قرار گیرد، زیرا در خلال کار انجمن مردمی و جمیعت خیریه چنان ظاهر و مشخص گردید که بسیاری از مردم نسبت به اینگونه احکام آگاهی چندانی ندارند، از اینرو سرانجام چنین اندیشه و پیشنهادی مورد قبول و تأیید حاضرین گردید و با اتفاق نظر خواهان تألیفِ این رساله شدند و از من خواستند که این امر مهم و در عین حال بسیار ضروری را انجام دهم.
بنابراین با استعانت و کمکطلبیدن از خدای قادر و منّان شروع به تدوین و تألیف آن نمودم، مخصوصاً به سؤالها و تحقیقاتی که در خلال سالهای گذشته، پیرامون سوگندها، نذرها و کفّارۀ آنها مطرح گردیده است و آنها را یاداشت کرده بودم، مراجعه نمودم و در این رساله به صورت پرسشها و پاسخهایی قرار دادم: پرسشها و پاسخهایی که در واقع یکی از مهمترین نیازها و خواستههای جامعه را مجسم و منعکس مینمایند.
بدیهی است همچنانکه همۀ ما میبینیم و میشنویم مردم در بیشتر مجالس و گفتوگوهای خصوصی و گاهی نیز در مراسم بازیها و سرگرمیهای خود به آسانی و بدون توجّه و احساسِ مسئولیت به سوگندخوردن و نذرکردن میپردازند، بعد از اینکه مرتکب چنین امر غیر مسؤلانهای شدند، از راههای متعدد جهت خروج از عمل ناپسند خود به تکاپو میافتند و به عناوین مختلف برای خود عذر و بهانه میآورند که از انجام این کار معاف و مجاز میباشند! غافل از اینکه خداوند به خاطر ممانعت و جلوگیری از اقدام به اینگونه امور نهیشده و برای محو پاکنمودن گناه آنها، همچنین جهت تهذیب نفس و تصفیۀ دل و درون از آنها پرداخت کفّارههایی را مقرر فرموده است که سنگینترین آنها عبارت است از آزادنمودن بردۀ مؤمن و دو ماه روزهگرفتن پیاپی و بدون انقطاع و سبکترینِ آنها دادن خوراک به شش نفر بینواست جهت فدیه و کفّارۀ انجام امر ممنوع، همچنین گرفته سه روز روزه است برای کفّارۀ سوگند.
بنابراین از همینجا به خود و دیگران توصیه میکنم که حتیالامکان از سوگندخوردن و نذرکردن بیمورد، خودداری کنیم، پس اگر احیاناً مرتکب آن شدیم (در صورت شکستن و عملنکردن به آن) باید فوری به پرداخت کفّارۀ آن مبادرت ورزیم، به امید آنکه خداوند از لغزش و تقصیر ما بگذرد، إنشاءالله.
آری، این رسالهای که پیش روی شما خوانندگان محترم قرار گرفته است، اگرچه حجم کوچکی دارد اما دارای محتوای فشرده و مفیدی میباشد، به گونهای که بسیاری از احکام کفّارهها را به شیوهای سهل و واضح در آن بیان نموده است و از اطالۀ گفتار و ذکر امور خلاف پرهیز میکنم و بیشتر به آنچه که در خلال تحقیق و بررسی دقیق و همهجانبه، صحت و درستی آنها برایم ثابت و محقق شده است پرداختهام.
در خاتمه، از خدایﻷ میخواهم آنچه را که به ما آموخته است برای ما مفید گرداند و آنچه را که نمیدانیم به ما بیاموزد و این آموزهها را برای ما حجتی ثابت و ذخیرهای نیک بگرداند و آن را به ضرر و زیان ما قرار ندهد.
وصلى الله وسلّم على نبينا محمد وعلى آله وصحبه اجمعين
وآخر دعوانا أن الحمد لله ربّ العالمين.
عبدالله بن محمد بن احمد الطّیار
۲/۳/۱۴۲۲ هجری