نگاهی به احکام کفاره ها

دلیل مشروعیتِ پرداخت کفّاره و تاوان قتل

اولاً: باید دانست که به طور کلّی دلیل مشروعیت کفّاره و خون‌بهای قتل و کیفیت پرداخت آن، این فرمودۀ خداوند است که می‌فرماید: «و هیچ مؤمنی را نسزد که مؤمنی را جز به اشتباه بکشد، و هرکس مؤمنی را به اشتباه بکُشد باید بندۀ مؤمنی را آزاد کند و به خانواده (و وارث) او خون‌بها بپردازد، مگر اینکه آنان گذشت کنند، و اگر (مقتول) از گروهی است که دشمنان شمایند و (خودِ) وی مؤمن است، (قاتل) باید بندۀ مؤمنی را آزاد کند، و اگر (مقتول) از گروهی است که میان شما و میان آنان عهد و پیمانی است، باید به خانوادۀ وی خون‌بها پرداخت نماید و بندۀ مؤمنی را آزاد کند و هرکس (بنده) نیافت باید دو ماه پیاپی (و بدون فاصله) به عنوان قبولِ توبه از جانب خدا، روزه بدارد و خداوند همواره دانای سنجیده و کارساز است. و هرکس به طور عمد مؤمنی را بکشد، کیفرش (در دنیا قصاص) و در آخرت دوزخ است که در آن ماندگار خواهد بود، و خداوند او را مورد خشم و لعنِ خود قرار می‌دهد و عذابی بزرگ برای او آماده ساخته است».[۳۰]

ثانیاً: دربارۀ انواع کفّاره و خون‌بهای قتل و کیفیت پرداخت آن، پیشوایان دینی اتفاق نظر دارند بر اینکه کفّاره و خون‌بهای قتل غیر عمد دو نوع است:

۱- آزادنمودن بردۀ مؤمن.

۲- اگر بردۀ مؤمن یافت نشد، دو ماه روزه پشتِ سرِ هم است.

ثالثاً: آیا به جای آزادنمودن برده و دو ماه روزه‌داری متوالی می‌توان طعام داد؟ جواب این است که باید دانست اگر فردی که مرتکب قتل غیر عمد شده است، برای پرداخت کفّاره و خون‌بهای آن از آزادنمودن بردۀ مؤمن و دو ماه روزه‌داری متوالی عاجز و ناتوان بود. آنچه که معلوم و مشخص می‌باشد این است که نمی‌توان بجای آن دو، از دادنِ طعام استفاده کرد، به این دلیل که خداوند در قرآن در رابطه با پرداخت خون‌بهای قتل غیر عمد فقط آزادنمودن برده و دو ماه روزه‌داری پشتِ سر هم را بیان فرموده است، دیگر نامی از طعام‌دادن نبرده است، لذا بنابر صحیح‌ترین اقوالِ پیشوایان دینی، طعام‌دادن به عنوان کفّاره و خون‌بهای قتل غیر عمد درست نیست؛ زیرا بدیهی است که اگر جایز می‌بود قطعاً خداوند آن را ذکر می‌کرد.[۳۱]

[۳۰] ترجمه آیه‌های ۹۲ و ۹۳ سورۀ نساء. [۳۱] قوانین الأحکام، ص: ۳۷۷، بدائع الصنائع، ج: ۵، ص: ۹۶.