نگاهی به احکام کفاره ها

۳- قتل عمد و حکم آن

قتل عمد، قتلی است که شخص با استفاده از وسیله‌ای که غالباً کشنده می‌باشد، به قصد کشتن اقدام به قتل فردی بکند. هرچند وسایل قتلِ عمد بسیارند امّا به عنوان مثال می‌توان آن را با ابزار و طُرُقِ زیر انجام داد: به وسیلۀ شلیک گلوله، استفاده از ابزار تیز و برنده، یا با سنگِ بزرگ و امثال آن، همچنین به وسیلۀ خراب‌کردن دیوار و امثال دیوار بر او، و یا در اثر انداختن در آب و آتش و یا در دریا به گونه‌ای که رهایی و نجات یافتن از این موارد امکان‌پذیر نباشد.

حکم قتل عمد: در اینکه آیا حکم قتل عمد فقط قصاص است و یا پرداخت دیه، در میان پیشوایان دینی اختلاف است، به این ترتیب که بنابر مذهب ابوحنیفه و مالک و بنا به استناد یکی از دو روایتی که امام احمد که مطابق مذهب خودش نقل نموده است، دادن دیۀ قتل عمد واجب نمی‌باشد، بلکه کفّارۀ آن قصاص است.

اما مذهب امام شافعی و به استناد روایت دیگری که امام احمد نقل کرده است بر این است که: اگر اولیای مقتول از قصاصِ قاتل گذشتند و به جای آن خواستار پرداخت دیه و خون‌بهای آن شدند، در این صورت، قیاس بر دیۀ قتل غیر عمد پرداخت آن واجب می‌باشد.

امّا با این وصف بنابر قول صحیح پرداخت دیه برای قتل عمد واجب نمی‌باشد، زیرا که قتل عمد بزرگتر و مهمتر از آن است که با پرداختن دیه بتوان آن را جبران و تلافی کرد. چنان‌که خداوند قاتلِ قتلِ عمد را به داخل‌شدن ابدی در آتش دوزخ تهدید نموده است و او را مورد خشم و لعن خود قرار داده است و می‌فرماید:

﴿وَمَن يَقۡتُلۡ مُؤۡمِنٗا مُّتَعَمِّدٗا فَجَزَآؤُهُۥ جَهَنَّمُ خَٰلِدٗا فِيهَا وَغَضِبَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِ وَلَعَنَهُۥ وَأَعَدَّ لَهُۥ عَذَابًا عَظِيمٗا٩٣﴾[النساء: ۹۳]. «و هرکس عمداً مؤمنی را بکشد، کیفرش دوزخ است که در آن ماندگار خواهد بود و خداوند بر او خشم می‌گیرد و لعنتش می‌کند و عذابی بزرگ برای او آماده ساخته است».

بنابراین روشن می‌شود که دیه در مقابل قتل غیرعمد پرداخت می‌گردد، آن هم به عنوان تخفیف و آسانگیری و رحمت و مهرورزی از جانب خدای رحیم و رحمان، چون خداوند در قرآن کریم نخست قتل غیرعمد، بعد دیۀ آن را بیان فرموده است و به دنبالِ آن قتل عمد کیفر آن را ذکر فرموده است، دیگر دربارۀ دیۀ آن چیزی نفرموده است[۲۹].

پس این خود می‌رساند که قتل عمد دیه ندارد بلکه (در صورت عدم گذشتِ اولیای مقتول) حکم آن در دنیا قصاص و در آخرت عذاب سخت می‌باشد.

[۲۹] چنان‌که در دو آیه ۹۲ و ۹۳ سورۀ نساء در چند سطر قبل بیان گردید.