نگاهی به احکام کفاره ها

خودکُشی و حکمِ آن

اولاً: بر کسی پوشیده نیست که در عصر کنونی مسألۀ خودکشی بعضی از افراد به ویژه از طریق انتحار، نظر بسیاری را به خود مشغول کرده و سخن روز گشته است، متأسفانه شیوه‌ها و طُرُق مختلفِ انتحار در جامعه، روز به روز فزونی می‌یابد، در صورتی که این کار، خلافِ فطرتِ بشر و حرکتی است که در مسیر گمراهی و کجروی، همچنین یک نوع جریان پُشتِ پردۀ تمدنِ کاذب و تقلّبی است که منجر به گرفتن جان بسیاری از جوانان ملّت‌ها می‌گردد.

بدیهی است که این خودکشی با طُرُقِ مختلف همراه با انگیزه‌های متفاوتی رخ می‌دهد، به این شکل که بسیاری از جوانان به خاطر محبوب و معشوق خویش، بعضی دیگر نیز بنا بر تصور خود به خاطر رهایی از زندگی تلخ و موقعیتِ جهنمی، همچنین به سبب انگیزه‌های متعدد دیگر دست به خودکشی و یا انتحار می‌زنند!! از خدای متعال می‌خواهیم که با لطف و کرم خویش افرادی را که چنین مسیری را در پیش گرفته‌اند، به راه راست هدایت کند و ایشان را بر مسیر طبیعی و فطری خود برگرداند، چون شکی نیست که خداوند، بر تغییر و تحوّل آن قادر و توانا می‌باشد.

ثانیاً: مسألۀ دیگری که تا حدی شباهت به خودکشی دارد، مسألۀ مرگ و میر حوادث عدیدۀ رانندگی بیرون شهری و درون شهری است. حکم راننده‌ای که موجب اینگونه حوادث می‌شود، می‌توان از چند جهت به شرح زیر تعیین نمود:

۱- اگر راننده‌ای بدون اینکه از سرعت مجاز عدول کند و بدون تخلف از علائم راهنمایی و رانندگی دچار حادثۀ مرگباری گردد، جزوِ خودکشی محسوب نمی‌شود.

۲- اگر راننده‌ای در اثر سرعت بیش از حدِّ مجاز و به واسطۀ عدم توجّه به قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی و غیره دچار حادثه‌ای و تصادف مرگباری شد، بعید نیست که تصور شود او جان خود را به خطر مرگ انداخته است و شکی نیست که او به خاطر چنین سرعت غیر مجازی که منجر به مرگ شده است، گناهکار می‌باشد.

ثالثاً: دربارۀ حکم راننده‌ای که در اثر سرعت زیاد و به سبب عدم توجه به مقررات راهنمایی و رانندگی دچار حادثۀ مرگباری شده است، باید کفّاره و تاوان خودکشی را بپردازد یا خیر؟ میان اهل علم اختلاف است، عده‌ای گفته‌اند: کفّارۀ خودکشی بر او واجب نمی‌باشد، بعضی دیگر گفته‌اند: باید از مال و ثروت به جامانده‌اش کفّارۀ خودکشی پرداخت شود، به دلیل عام‌بودن این فرمودۀ خداوند که می‌فرماید:

﴿وَمَن قَتَلَ مُؤۡمِنًا خَطَ‍ٔٗا فَتَحۡرِيرُ رَقَبَةٖ مُّؤۡمِنَةٖ وَدِيَةٞ مُّسَلَّمَةٌ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦٓ﴾[النساء: ۹۲]:

«و هرکس مؤمنی را به اشتباه بکشد، باید بندۀ مؤمنی را آزاد و به خانواده او خونبها پرداخت کند».

در این صورت چون او مؤمنی بی‌گناه است، لذا قیاس بر قتل غیرعمد باید از مال و ثروتِ به جامانده‌اش کفّارۀ این خودکشی پرداخت شود، امّا آنچه که ظاهر و روشن می‌باشد این است که پرداخت کفّارۀ آن واجب نمی‌باشد؛ والله أعلم.