٥- پیمان مهاجرین و انصار و صلح با یهود
پس از اینکه رسول خدا پیمان برادری میان مهاجرین و انصار بست، پیمان همبستگی دیگری نیز منعقد نمود که به موجب آن تمام تعصبات جاهلیت و مشاجرات و افتخارات قبیله‌ای از بین می‌رفت. و جایی برای نفوذ رسوم جاهلیت باقی نمی‌نماند. این پیمان، همان پیمانی بود که با مضمون صلح با یهودیان در مدینه، میان مهاجرین و انصار بسته شد؛ و این از بارزترین تلاش‌های پیامبر ج در مسیر اصلاح و تاسیس جامعه اسلامی بود.
در این پیمان، پیامبر ج برای مهاجرین و انصار شرایطی مقرر نمود که مطابق آن بایستی با یهود راه صلح در پیش می‌گرفتند و با آنها هم‌پیمان می‌شدند تا به اموال‌شان تعرض نشود؛ و شرایطی دوطرفه را برای هریک مقرر نمود[٧٥].
این پیمان در نهایت دقت و حسن سیاست و کمال حکمت پیامبر ج منعقد گردید و به موجب آن میان مسلمانان ساکن در مدینه و یهودیان پیوند همکاری ایجاد شده بود که در حقیقت آنها را به یک گروه تبدیل می‌کرد و می‌توانستند یکپارچه و متحد در برابر هرکس که سوءقصدی نسبت به مدینه داشت، بایستند.
آری، این گام‌های پنج‌گانه یعنی: «بنای مسجد، دعوت یهود به اسلام، پیمان برادری میان مومنان و آموزش و تربیت آنان و انعقاد پیمان» همان راهکارهایی بود که پیامبر ج به وسیله‌ی آنها به لطف خداوند متعال توانست اختلاف و درگیری دیرینه‌ی میان ساکنان مدینه را ریشه کن کند. و بلکه تمام کینه‌ها و مشاجرات پیشین را از بین برد و اینگونه قلب‌های مسلمانان همسو گردید و با این روش، حاکمیتی محکم و استوار در مدینه برپا شد و در نتیجه به گسترش این نظام و دعوت الی الله از این شهر به سایر نقاط جهان انجامید[٧٦].
[٧٥]- البدایة والنهایة، ابن کثیر (٣/٢٢٤-٢٢٦)؛ وزاد المعاد (٣/٦٥)؛ وکتابة المیثاق بین المسلمین ویهود المدینة فی سیرة ابن هشام (٢/١١٩-١٢٣).
[٧٦]- الرحیق المختوم، ص١٧١، ١٧٨، ١٨٥؛ والتاریخ الإسلامی، محمود شاکر (٢/١٦٦)، (٢/٦٩، ١٦٠)؛ وهذا الحبیب یا محبّ، ص١٧٦، ١٧٤.