حقیقت توحید

توحید حقّ خدا بر بندگان

از مواردی که اهمیت توحید را تأکید می‌کند، این است که پیامبر جفرموده‌اند که توحید حق خداوند بر بندگان است و نباید آن را نادیده گرفت یا از آن غفلت شود.

بخاری و مسلم از معاذ بن جبل ج روایت کرده‌اند که می‌گوید: «به همراه پیامبر جسوار بر الاغی بودم که فرمود: ای معاذ آیا می‌دانی حقّ خدا بر بندگان و حق بندگان بر خدا چیست؟ گفتم: خدا و رسول داناترند. فرمود: حق خدا بر بندگان این است‌که او را عبادت کرده و چیزی را شریک‌ وی نگردانند و حق بندگان بر خداوند این است‌که اگر کسی برای وی شریک قرار ندهد، او را عذاب ندهد».

گفتم: «ای رسول‌خدا، آیا مردم را به این‌مژده بشارت‌دهم؟».

فرمود: «خیر، زیرا در این صورت در اعمال‌ کوتاهی می‌کنند».

دلیل این که خداوند بر مردم چنین حقّی دارد، این است که خداوند‌متعال انسان را از عدم خلق‌کرده و با نعمت‌های ‌بی‌شماری وی را یاری نموده، خورشید و ماه و شب و روز را برای خدمت وی مسخر‌ کرده و به وی عقل و قدرتِ‌ بیان ارزانی داشته است.

پس از جمله حقوق خدا که خالق و روزی‌رسان و بخشنده و راهنما و رحمن و رحیم است این است که شکرگزاری شده و مورد ناسپاسی قرار نگیرد، به یاد آورده شود و فراموش نشود و اطاعت گردد و نافرمانی نشود.

به همین خاطر بیان حقیقت و تأکید آن اولین سفارشی است که در وصایای دهگانه‌ی قرآن بیان شده است. این وصایا که به «حقوق ده‌گانه» نامیده شده، چنین آغاز می‌شود:

﴿وَٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَلَا تُشۡرِكُواْ بِهِۦ شَيۡ‍ٔٗاۖ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنٗا﴾[النساء: ۳۶].

«تنها خدا را عبادت کنید و (بس و هیچ‌کس و)‌هیچ چیزی را شریک او مکنید».

آی‌های دیگر نیز که جزو آیات محکم۱ قرآن است و مشتمل بر همان وصایای دهگانه نیز هست، در سوره‌انعام چنین آمده است:

﴿قُلۡ تَعَالَوۡاْ أَتۡلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمۡ عَلَيۡكُمۡۖ أَلَّا تُشۡرِكُواْ بِهِۦ شَيۡ‍ٔٗاۖ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنٗا﴾[الأنعام: ۱۵۱].

«بگو: بیائید چیزهایی را برایتان بیان کنم که پروردگارتان بر شما حرام نموده است. این که هیچ چیزی را شریک خدا نکنید و به پدر و مادر نیکی کنید».

به همان صورت چنین سفارشی در سوره اسراء ضمن آیاتی که موارد حکمت را بیان می‌فرماید آمده‌وچنین آغاز می‌شود:

﴿لَّا تَجۡعَلۡ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَ فَتَقۡعُدَ مَذۡمُومٗا مَّخۡذُولٗا٢٢ ۞وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعۡبُدُوٓاْ إِلَّآ إِيَّاهُ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنًا﴾[الإسراء: ۲۲-۲۳].

«(ای انسان!) با خدای واحد، خدای دیگر قرار مده (و معبود خود مدان و به فریاد مخوان) که نکوهیده و زبون شوی. (ای انسان) پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید».