ج) توحید، سرچشمهی آرامش درونی
توحید، درون انسان را پر از آرامش و اطمینان میکند و موحِّد کاملاً از خوف و هراس حاکم بر اهل شرک دور است. زیرا به وسیلهی توحید راههای نفوذ ترس را که مردم خود بر خود باز میکنند، میبندد. مانند ترس از نبود رزق و روزی، ترس از اجل، ترس بر خود، ترس بر اهل و فرزند، ترس از سایر انسانها، ترس از جنّیها، ترس از مرگ و ترس از زندگی پس از مرگ و …
امّا انسان مؤمن موحد، از چیزی و کسی جز خداوند نمیترسد، به همین دلیل به هنگام ترس مردم، ایمن، به هنگام نگرانی آنها، آرام و به هنگام پریشانی آنان، او مطمئن و با ثبات است. قرآنکریم در همین رابطه داستان گفتگوی ابراهیم ÷را با قوم مشرکش که او را از بتها و خدایان باطل خود میترسانیدند، نقل میکند که با تعجّب و شگفتی از چنین اعتقادی به آنها میگوید:
﴿وَكَيۡفَ أَخَافُ مَآ أَشۡرَكۡتُمۡ وَلَا تَخَافُونَ أَنَّكُمۡ أَشۡرَكۡتُم بِٱللَّهِ مَا لَمۡ يُنَزِّلۡ بِهِۦ عَلَيۡكُمۡ سُلۡطَٰنٗاۚ فَأَيُّ ٱلۡفَرِيقَيۡنِ أَحَقُّ بِٱلۡأَمۡنِۖ إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ٨١﴾[الأنعام: ۸۱].
«چگونه من از چیزی که آن را شریک خدا ساختهاید، میترسم؟ و حال آن که شما از این نمیترسید که برای خداوند (جهانیان که همهی کائنات دلیل یگانی اوست) چیزی را شریک قرار دادهاید که خداوند دلیلی بر (حقانیت) آن برای شما نفرستاده است؟ پس کدامیک از این دو گروه (بتپرست) و خداپرست) شایستهتر به امن و امان (و نترسیدن از مجازات یزدان) است، اگر میدانید؟».
خداوند در ادامهی همین آیه مشخص میسازد که کدام یک از این دو گروه لایقِ ترس و هراسند:
﴿ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَلَمۡ يَلۡبِسُوٓاْ إِيمَٰنَهُم بِظُلۡمٍ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمُ ٱلۡأَمۡنُ وَهُم مُّهۡتَدُونَ٨٢﴾[الأنعام: ۸۲].
«کسانی که ایمان آورده باشند و ایمان خود را با شرک نیامیخته باشند، امن و امان شایسته آنهاست و آنان راهیافتگان هستند».
آرامش این مؤمنان از درون آنان سرچشمه میگیرد نه از پاسداری نگهبان و این امنیت آنان در دنیاست، امّا امنیت آنان در آخرت بیشتر و پایدارتر است، زیرا خود را برای خدا خالص کردهاند و توحید آنان با شرک آمیخته نیست.
اما بخاری از ابن مسعود س نقل میکند که: «هنگام نزول آیهی ﴿ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَلَمۡ يَلۡبِسُوٓاْ إِيمَٰنَهُم بِظُلۡمٍ﴾گفتیم: ای رسول خدا، همهی ما به خود ظلم میکنیم. آیا شامل این آیه خواهیم شد؟ پیامبر فرمود: «آن گونه نیست که شما فکر میکنید. آیا نشنیدهاید که لقمان به پسر خود میگفت: «ای پسرم، برای خدا شریک مساز، زیرا شرک ظلم بزرگی است. سوره لقمان آیه ۱۳» پس بدانید که معنی لـم يلبسوا ايمـانهم بظلماین است که آنان دین خود را برای خدا خالـص کرده و با شرک، توحیدشان را آلوده نکردهاند».