۴- ذکرنام خداوند ﻷ بر حیوان در هنگام ذبح نمودن (یعنی گفتن بسم الله، الله اكبر)
اما مسألۀ ذبائح أهل کتاب:
باید بیان نماییم که مسألۀ حلال بودن ذبائح اهل کتاب (یهود و نصاری) موضوعی است که براساس کتاب و سنت و إجماع علماء امت ثابت شده است به دلیل آیه‌ی کریمه‌ی:
﴿ٱلۡيَوۡمَ أُحِلَّ لَكُمُ ٱلطَّيِّبَٰتُۖ وَطَعَامُ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ حِلّٞ لَّكُمۡ وَطَعَامُكُمۡ حِلّٞ لَّهُمۡۖ﴾[المائدة: ۵].
«امروز هر چه پاکیزه است برای شما حلال شد و طعام اهل کتاب (ذبائح آن‌ها) برای شما و طعام شما برای آن‌ها حلال است».
که در این آیه به إجماع علماء منظور از طعام اهل کتاب، ذبائح آن‌ها می‌باشد [۱۲].
نکته: (و بی‌گمان مشخص است که منظور از ذبائحِ اهل کتاب، آن گوشت‌هایی است که در شریعت اهل کتاب (انجیل و تورات) حلال بوده غیر آنچه که در شریعت ما حرام اعلام شده مانند: خوک (خنزیر) و مُردار و...).
إمام نووی / در«المجموع» می‌فرماید:
«ذبیحة أهل الکتاب حلال سواء ذکروا اسم الله أم لا، لظاهر القرآن العزیز» [۱۳].
یعنی، «ذبیحۀ أهل کتاب برای ما حلال است و یکسان است که نام خداوند را برآن آورده باشند یا خیر، به دلیل ظاهر قرآن عزیز که آن را بدون قید برای ما حلال دانسته است».
شیخ الإسلام ابن تیمیه / می‌فرماید:
«إنَّه قَد ثَبَتَ حِل طعام أهل الکتاب، بالکتاب والسنة والإجماع» [۱۴].
یعنی، «به راستی که حلال بودن طعام(ذبائح) أهل کتاب، براساس کتاب وسنت و إجماع ثابت شده است».
پس این حکم روشن است اما لازم است که این نکته را متذکر شویم که با وجود این که علماء برحلال بودن ذبیحه أهل کتاب إجماع دارند، همچنین بر این قضیه هم اجماع دارند که ذبائح اهل کتاب به شرطی حلال است که به نحوی ذبح شده باشد که در شرع اسلام مرسوم است. هم چنان‌که إمام ابوبکر ابن عربی / می‌فرماید:
«أجمع العلمـاء علی أن ذبائح أهل الکتاب لا تحل إلَّا إذا ذکیت الطریقة التي تتم بها الذکاة عند الـمسلمین وذلك بقطع الودجین والحلقوم والـمرئ» [۱۵].
یعنی علماء إجماع دارند بر این که ذبیحه اهل کتاب (یهود ونصاری) حلال نیست مگر بر طبق طریقی باشد که شریعت مطهر اسلام قرارداده است که این طریق ذبح عبارتست از قطع و بریدن دو رگ بزرگ گردن(الودجین) و حلقوم و مری.
و بدانیم که:
اگر کسی با گوش خود شنید که اهل کتابی نام غیر خداوند ﻷ را بر ذبیحه‌اش می‌آورد، حکم آن ذبیحه در نزد عده‌ای از علماء صحابه همچون عایشه، ابن عباس و ابن عمر ش و تابعینی مانند طاووس / و حسن بصری / حرام است، به دلیل آیة:
﴿وَلَا تَأۡكُلُواْ مِمَّا لَمۡ يُذۡكَرِ ٱسۡمُ ٱللَّهِ عَلَيۡهِ وَإِنَّهُۥ لَفِسۡقٞۗ﴾[الأنعام: ۱۲۱].
«از گوشت حیوانی نخورید که نام خداوند بر آن برده نشده است».
﴿وَمَآ أُهِلَّ بِهِۦ لِغَيۡرِ ٱللَّهِۖ﴾[البقرة: ۱۷۳].
«و آنچه نام غیر خدا بر آن گفته شده باشد (بر شما حرام است)».
هرچند که درنزد گروهی از علماء یکسان است که أهل کتاب نام الله ﻷ را بر ذبیحه ذکر کرده باشند یا نامغیرالله ﻷ این دسته از علماء می‌گویند، طبق عموم آیه ﴿...وَطَعَامُ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ حِلّٞ لَّكُمۡ...﴾[المائدة: ۵] آن ذبیحه حلال است، اما دلیل و استدلال گروه اول قویتر است، والله تعالی أعلم.
[۱۲] رجوع شود به تفسیراین آیه نزد ابن کثیر /. [۱۳] المجموع النووی ج ۹ ص ۸۰. [۱۴] فتاوی ج ۳۵ ص ۲۱۶. [۱۵] مجلة البیان ۱۰ـ ۱۱.