تقلید در فقه اسلامی

فهرست کتاب

فوائد حاصل از این تعریف

فوائد حاصل از این تعریف

۱- خارج شدن عمل به قول رسول اکرم ج که تقلید محسوب نمی‌شود؛ زیرا اساساً قول، فعل و تقریر ایشان ج حجت است و عمل به سنت رسول گرامیج که از جملۀ ادلۀ استنباط و احکام است و تقلید محسوب نمی‌شود.

۲- قبول روایت، آنچه راوی از کسی که قول او حجت است، روایت کند، تقلید محسوب نمی‌گردد؛ [۶] زیرا در صورت حجت بودن روایتش، به گفته‌ای استناد می‌شود که حجت است و روایت راوی ثقه فقط ارتباطی بر اخذ قول حجت است که در این حالت قبولش تقلید محسوب نمی‌گردد. تعریف آمدی/ نیز همانند تعریف شوکانی است: «التقليد هوالعمل بقول الغير من غيرحجة ملزمة.» [۷]

۳- همچنین ایشان در کتاب القول المفيد في أدلة الاجتهاد والتقليد می‌فرماید: عمل به اجماع نیز جز تقلید محسوب نمی‌شود. با توجه به اینکه اجماع، جزء ادلۀ استنباط احکام است، پس استناد به آن تقلید محسوب نمی‌شود. [۸]

۴- امام شوکانی بر این باور است که استفتاء عوام از مفتی باید با فهم دلیل و استدلال مفتی باشد و در صورت فهم عامی از دلیل مجتهد، عمل عامی را نمی‌توان تقلید دانست؛ زیرا در این حالت، عامی به دلیل شرعی عمل نموده نه قول مجتهد؛ پس تقلیدی انجام نگرفته است. [۹]

۵- استناد قاضی به شهادت شهود نیز تقلید محسوب نمی‌گردد؛ زیرا تقلید، قبول قول بدون دلیل است و شهادت شهود جزء ادلۀ حقوقی محسوب می‌گردد.

ابن‌تیمیه و غزالی- رحمهما‌الله- تقلید باطل را چنین تعریف می‌کنند: «التقليد الباطل المذموم هو قبول قول الغير بلا حجة.» [۱۰] » [۱۱]( تقلید باطل مورد نکوهش قبول دیدگاه دیگران بدون دلیل است.)

پس اگر قبول قولی از روی ادله شرعی باشد، مذموم و باطل نیست؛ بلکه جایز و حتی بنابر دیدگاه علمایی همچون شوکانی واجب است.

امام غزالی در ذیل تعریف برگزیده خود می‌نویسد: قبول قول رسول ج و صحابهش نیز اگر قائل به حجیت آن باشیم، تقلید محسوب نمی‌شود. [۱۲]

[۶] -حلیمه بوكروشه، مجلة الأمة، شماره‌های ۹۰ و ۹۱، ص ۱۰۷. [۷] -آمدی، الأحكام فی اصول الأحكام، ج ۴، ص ۲۲۷. [۸] نک: شوكانی، القول المفید فی ادلة الاجتهاد والتقلید، ص ۵۴ تا ۶۲. [۹] همان. [۱۰] ابن‌تیمیه، مجموع الفتاوی، ج ۱۵، ص ۱۵./- غزالی، المنخول، ص ۴۷۲. [۱۱] نک: شوكانی، ارشاد الفحول، ج ۲، ص ۲۳۹. [۱۲] همان.