(۲-۱) تعریف نظر
نظر از لحاظ لغوی: گشتن و چرخیدن حدقۀ چشم برای دیدن اشیاء مرئی، یا نظر همان حس بینایی است و یا سنجش چیزی توسط چشم. [۵۶] راغب اصفهانی گفته است: «النظر: گردش چشم و بینایی برای فهم و دیدن شئ و گاهی مراد از آن اندیشیدن و تفحص‌کردن است و نیز بعضی مواقع به معنای شناخت حاصل بعد از تحقیق و تفحص است که آن همان رؤیت و دیدن است. گفته می‌شود: نظرتَ یعنی دریافتی، و فلم تنظر یعنی نه اندیشیدی و نیافتی و ندیدی. خداوند تعالی می‌فرماید: ﴿قُلِ ٱنظُرُواْ مَاذَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ﴾ [۵۷] یعنی در آنچه در آسمان‌ها است بیندیشید و تفحص کنید. «استعمال بصر (بینایی) بیشتر برای عامۀ مردم است و بصیرت بیشتر برای خواص.» [۵۸]
(النظر) در قرآن کریم به معنای مهربانی، رحم کردن و نیز انتظار آمده و آنچه از معانی اینجا مدنظر ماست، نگاه چشم، تأمل و تفحص کردن که دو معنای غالب نظر هستند، می‌باشد؛ زیرا تأمل و اندیشه حاصل نمی‌گردد و ثمره‌اش کاملاً به بار نمی‌نشیند جز با دیدن چشم و بدین‌دلیل است که در قرآن بارها دعوت به دیدن جهان شده و این مسئله در آیات زیادی تکرار گشته است. [۵۹]
[۵۶] نک: ابن منظور، لسان العرب، ماده نظر، ۵/۲۱۵. [۵۷] یونس، ۱۰۱. [۵۸] اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص ۴۹۸. [۵۹] نک: عبدالباقی، المعجم المفهرس لألفاظ القرآن‌الكریم، ماده: نَظَرَ، ۴/۲۰۵ و ۲۰۶.