جزء پانزدهم

١- آیات آغازینِ سوره‌ی إسراء از حقایق مهمی پیرامون مسجد الأقصی، داستان ورود بنی اسرائیل و فسادکاری آنان در آنجا را ذکر می‌کند. و می‌گوید: به زودی سرانجامِ کار به سود نیکان و صالحان خواهد بود.

٢- بیان واضح و روشن مبنی بر این که قرآن در همه چیز، در عبادات، معاملات و غیره، به استوارترین راه رهنمون می‌کند.

٣- سخن پیرامون دنیا و آخرت و تفاوت تلاشگران به سوی آن: ﴿مَّن كَانَ يُرِيدُ ٱلۡعَاجِلَةَ عَجَّلۡنَا لَهُۥ فِيهَا مَا نَشَآءُ لِمَن نُّرِيدُ ثُمَّ جَعَلۡنَا لَهُۥ جَهَنَّمَ يَصۡلَىٰهَا مَذۡمُومٗا مَّدۡحُورٗا١٨ وَمَنۡ أَرَادَ ٱلۡأٓخِرَةَ وَسَعَىٰ لَهَا سَعۡيَهَا وَهُوَ مُؤۡمِنٞ فَأُوْلَٰٓئِكَ كَانَ سَعۡيُهُم مَّشۡكُورٗا١٩ كُلّٗا نُّمِدُّ هَٰٓؤُلَآءِ وَهَٰٓؤُلَآءِ مِنۡ عَطَآءِ رَبِّكَۚ وَمَا كَانَ عَطَآءُ رَبِّكَ مَحۡظُورًا٢٠ ٱنظُرۡ كَيۡفَ فَضَّلۡنَا بَعۡضَهُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖۚ وَلَلۡأٓخِرَةُ أَكۡبَرُ دَرَجَٰتٖ وَأَكۡبَرُ تَفۡضِيلٗا٢١﴾ [الإسراء: ١٨-٢١]. یعنی: «هر کس که [آسایش] زودرسِ [دنیا] را بخواهد، در آن، برای هر کس که اراده کنیم هر چه بخواهیم، سریع مى‌دهیم، سپس جهنم را برایش مقرّر مى‌کنیم که نکوهش شده و مطرود در آن می‌افتد {١٨} و هر کس که [پاداش] آخرت را بخواهد و برای آن در حالى که خود مؤمن است تلاش فراوان کند، اینان سعى‌شان مورد حق‌شناسی واقع می‌شود {١٩} و به هر یک از اینان و آنان، بخشش پروردگارت را مى‌دهیم و عطای پروردگارت، ممنوع [از تصرّف] نیست {٢٠} بنگر چگونه برخى از آنان را بر برخى [دیگر] برترى دادیم و بى‌گمان آخرت [به اعتبار] مراتب افزونتر و در افزون‌دهى بزرگتر است {٢١}».

٤- بیست توصیه‌ی بزرگ متعلق به امور اخلاقی و اجتماعی در آیاتی که با این آیه شروع می‌شود: ﴿۞وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعۡبُدُوٓاْ إِلَّآ إِيَّاهُ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنًاۚ﴾ [الإسراء: ٢٣] یعنی: «و پروردگارت [چنین] حکم کرد که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکى کنید...». تا پایانِ این وصیت‌ها: ﴿وَلَا تَمۡشِ فِي ٱلۡأَرۡضِ مَرَحًاۖ إِنَّكَ لَن تَخۡرِقَ ٱلۡأَرۡضَ وَلَن تَبۡلُغَ ٱلۡجِبَالَ طُولٗا٣٧ كُلُّ ذَٰلِكَ كَانَ سَيِّئُهُۥ عِندَ رَبِّكَ مَكۡرُوهٗا٣٨﴾ [الإسراء: ٣٧-٣٨] یعنی: «و خرامان در زمین راه مرو؛ بى‌گمان تو نمى‌توانى زمین را بشکافى و در بلندى نمى‌توانى به کوه برسى {٣٧} همه‌ی اینها، بدی‌هایش در نزد پروردگارت ناپسند است {٣٨}». حال خوب بنگر در این مورد چه جایگاهی داری!

٥- جوابگویی به مشرکین، ابطال شریک خواندن، ذکر گفتگو با ابلیس در هنگام آفرینش آدم  ÷، تأکید بر تلاش شیطان در گمراه کردنِ ما، و این‌که هر چه انسان پایبند عبودیت الله ـ باشد، از شرّ شیطان سالم‌تر می‌ماند. ﴿إِنَّ عِبَادِي لَيۡسَ لَكَ عَلَيۡهِمۡ سُلۡطَٰنٞ﴾ [الإسراء: ٦٥]. یعنی: «بی‌گمان تو بر بندگانم سلطه و قدرتی نداری».

٦- راهنمایی‌های الهی به پیامبرمان  ج مبنی بر این که حتی به مقدار کم هم به شیطان اعتماد و گرایش نداشته باشد؛ بلکه به پروردگارش پناه آورد. جواب خواسته‌های مشرکین را بدهد و پاسخگوی آنان باشد و آیات و نشانه‌ها‌ی آفرینش الهی را ذکر نماید.

٧- در پایان سوره با بیانِ تکذیب موسی توسط فرعون با وجودی که موسی  ÷ معجزات و ادله‌ی زیادی هم آورده بود، رسول الله  ج را دلداری می‌دهد.

٨- سخن از برخی اهداف و مقاصد نزول قرآن، اثر آن بر قلوبِ اهل قرآن و مراعاتِ ادبِ تلاوت قرآن در هنگام نماز.

٩- سوره‌ی کهف در بردارنده‌ی چهار امتحان وآزمایش است که عبارتند از: دین؛ مال و ثروت؛ علم و قدرت و حکومت، سخن می‌گوید.

١٠- آزمایش دینی در داستان اصحاب کهف جلوه می‌کند. این داستان، مثالی زنده و پویاست برای کسی که در ابتدای راهِ حق قرار گرفته است و قصد حرکت در این مسیر را دارد. و این‌که سلامت دینی، بسته به دور بودن از اماکن و موقعیت‌های فتنه و صادقانه پناه آوردن به الله  أ است.

١١- امتحان مالی در داستان آن دو مرد که باغدار بودند، تجلی می‌کند. یکی آن مالدار که قیامت را تکذیب نمود و دیگری آن فقیر که به الله  ﻷ ایمان داشت و سرانجام هر کدام. و این ‌که سالم ماندن در این امتحان بسته به شکر و سپاس از بخشنده‌ی نعمتهاست و باید که این نعمت در راستای طاعت او تعالی خرج گردد.

١٢- امتحانِ در مورد علم هم به صراحت در داستان موسی و خضر  أ نمایان می‌شود. این داستان برای طلاب و دانش‌جویان، در ادب، همت و اراده‌ی عالی، امر به معروف و نهی از منکر، درس عبرت است. بر طالب علم است که علم و دانش مربوطه را به عالم واگذارد. در مقابل استاد و شیخِ خویش مؤدب باشد و در تحصیل علم شتابزده عمل نکند.