دلایل عقلی:
برای اثبات پروردگاری خداوند می‌توان به دلایل عقلی و منطقی زیر استدلال نمود:
۱- یگانگی خداوند در آفریدگاری همه آفریده‌ها. زیرا همه انسان‌ها به یقین می‌دانند که بجز خداوند هیچکس آفریده‌ها را نیافریده و چنین ادعایی هم اگر بشود، کاملاً بی‌اساس است و کسی به غیر از خداوند توانایی آفریدن ساده‌ترین و کم ارزشترین پدیده را مانند: یک تار موی انسان یا حیوان یا پر پرندگان یا برگی از درختان را ندارد، و آفریدن انسان و حیوان و زمین و ستارگان و خورشید کهکشان که جای خود را دارند. خداوند خود مورد اختصاصش به آفریدگاری میفرماید: ﴿أَلَا لَهُ ٱلۡخَلۡقُ وَٱلۡأَمۡرُ﴾«آگاه باشید که آفریدگاری و امر از آن اوست». و میفرماید: ﴿وَهُوَ ٱلَّذِي يَبۡدَؤُاْ ٱلۡخَلۡقَ ثُمَّ يُعِيدُهُۥ وَهُوَ أَهۡوَنُ عَلَيۡهِۚ وَلَهُ ٱلۡمَثَلُ ٱلۡأَعۡلَىٰ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ وَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ ٢٧﴾[الروم: ۲٧]. «اوست که آفرینش را آغاز می‌کند، و آن را بار دیگر باز می‌گرداند و این کار برای او آسان تر است ىو و بالاترین وصف در آسمان‌ها و زمین متعلق به خداوند است و او بسیار با عزت و اقتدار و سنجیده و کارش بجا و به موقع است». و بر اساس آفریدگاریش برای همه موجودات پروردگاری و خداوندی او موضوعی مسلم و بدون تردید است.
۲- یگانگی و تنهایی او در تأمین روزی جانداران اعم از حیوانات صحرا و جانوران دریا و... که روزی و مایحتاج آن‌ها را فراهم نموده و چگونگی بهره گیری از آن را به آنان آموخته است. از جانوری ساده مانند مورچه تا انسان که برترین و پیچیده‌ترین موجودات است، همه در آفرینش و زندگی و غذا و نیازها به خداوند نیاز دارند، و تنها اوست که آن‌ها را از نیستی به هستی درآورده و امکانات ادامه زندگی را برایشان فراهم گردانه است. و آیات قرآن این حقیقت آشکار را آشکارتر میفرماید:
﴿فَلۡيَنظُرِ ٱلۡإِنسَٰنُ إِلَىٰ طَعَامِهِۦٓ ٢٤ أَنَّا صَبَبۡنَا ٱلۡمَآءَ صَبّٗا ٢٥ ثُمَّ شَقَقۡنَا ٱلۡأَرۡضَ شَقّٗا ٢٦ فَأَنۢبَتۡنَا فِيهَا حَبّٗا ٢٧ وَعِنَبٗا وَقَضۡبٗا ٢٨ وَزَيۡتُونٗا وَنَخۡلٗا ٢٩ وَحَدَآئِقَ غُلۡبٗا ٣٠ وَفَٰكِهَةٗ وَأَبّٗا ٣١﴾[عبس: ۲۴]. «انسان باید به غذای خویش بنگرد، و دربارهآن بیندیشد، و آب را از آسمان به گونه شگفتی می‌بارانیم. سپس زمین را می‌شکافیم و از هم باز می‌کنیم د و در آن دانه‌ها را می‌رویانیم، و روزها (موها) و گیاهان خوردنی و در ختان زیتون و خرما و باغ‌ها پر درخت و انبوه و میوه و چرا گاه را (فراهم نمودیم)». و میفرماید: ﴿۞وَمَا مِن دَآبَّةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا عَلَى ٱللَّهِ رِزۡقُهَا وَيَعۡلَمُ مُسۡتَقَرَّهَا وَمُسۡتَوۡدَعَهَا﴾[هود: ۶]. «هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست مگر اینکه روزی آن ىو برعهده خداوند ایست، و محل زیست (دوران حیات) و دفن (پس از ممات) او را می‌داند». بر این اساس که تردیدی در یگانگی او در تهیه روزی و امکانات ادامه حیات برای جانداران وجود ندارد، پروردگاری و خدارندی او هم موضوعی مسلم و یقینی است.
۳- یکی دیگر از دلایل پروردگاری و خداوندی خداوند،گواهی آشکار فطرت بشری است. زیرا چنان‌چه فطرت انسان دچار فساد وتباهی نگردیده باشد به ناتوانی خود در برابر نیرویی بی‌نیاز و قدرتمند اقرار می‌نماید، و می‌پذیرد که تسلیم تصرفات و تدبیرهای اوست و به صورتی آشکار و بدون تردید ندای ربوبیت و پروردگاری او را بر همه موجودات سر می‌دهد. هر چند این حقیقت را کسی انکار نمینماید، و هیچ انسانی که از فطرت سالمی بر خوردار باشد. راجع به آن کمترین تردیدی ندارد. امادر راستای اثبات و یقین بیشتر بهتر آن است، برخی از اعترافات بزرگان بت پرست را به حقیقت خداوندى و پروردگارى خداوند در مورد همه اشیاء و موجودات که قرآن آن‌ها را بیان مى‌نماید، یادآورى نماییم، قرآن میفرماید: ﴿وَلَئِن سَأَلۡتَهُم مَّنۡ خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ لَيَقُولُنَّ خَلَقَهُنَّ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡعَلِيمُ ٩﴾[الزخرف: ٩]. «اگر از آن(مشرکان) سوال کنى که چه کس آسمان‌ها و زمین را آفریده، با اطمینان پاسخ می‌دهند که: آن‌ها را خداوند چیره و آگاه آفریده است». و مى‌فرماید: ﴿وَلَئِن سَأَلۡتَهُم مَّنۡ خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَسَخَّرَ ٱلشَّمۡسَ وَٱلۡقَمَرَ لَيَقُولُنَّ ٱللَّهُۖ فَأَنَّىٰ يُؤۡفَكُونَ ٦١﴾[العنكبوت: ۶۱]. «اگر از آن (مشرکان) سوال نمایى که چه کس آسمان‌ها و زمین را آفریده و خورشید و ماه را در اختیار و تسخیر خود دارد؟ با قاطعیت پاسخ مى‌دهند که: الله».
۴- یگانگی خداوند در مالکیت همه موجودات و دخل و تصرف بدون قید و حدود و اداره و تدبیر آن‌ها نشانى دیگر از پروردگارى خداوند است. زیرا همه انسان‌ها این حقیت را به خوبی دریافته‌اند که، انسان هم مانند همه موجودات زنده دیگر در واقع بر چیزی مالکیت ندارد. زیرا او به تنى عریان و سر و پاى بدون کلاه و کفش پا بر عرصه وجود نهاده و تنها با کفنى که تن او را مى‌پوشاند، با جهان هستى خدا حافظى مى‌نماید، در اینصورت چگونه مى‌توان انسان را مالک و صاحب حقیقى چیزى در این دنیا دانست؟! وقتى که انسان در عین اینکه اشرف مخلوقات است، بر چیزى مالکیت ندارد و دست خالى مى‌آید و دست خالى از اینجا مى‌رود، پس چه کسى بجز خداوند بر نظام و پدیده‌هاى جهان آشکار و پنهان مالکیت دارد؟ در این حقیقت هیچکس بجز انسان‌هاى بى‌مایه و سبک مغز تردیدى ندارد. آنچه در مورد مالکیت گفته شد، در مورد دخل و تصرف واداره امور هستی نیز صدق می‌نماید، واین جاست که صفات ربوبیت وپروردگاری، آفریدگاری، روزی دهندگی، مالکیت، تصرف و تدبیر او به اثبات میرسد. ودر گذشته‌ها بزرگان بت پرست و مشرکان به ربوبیت خداوند اذعان و اعتراف داشته‌اند و قرآن در بسیاری از سوره‌ها آن‌ها را یاد آور شده است. خداوند متعال میفرماید: ﴿قُلۡ مَن يَرۡزُقُكُم مِّنَ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِ أَمَّن يَمۡلِكُ ٱلسَّمۡعَ وَٱلۡأَبۡصَٰرَ وَمَن يُخۡرِجُ ٱلۡحَيَّ مِنَ ٱلۡمَيِّتِ وَيُخۡرِجُ ٱلۡمَيِّتَ مِنَ ٱلۡحَيِّ وَمَن يُدَبِّرُ ٱلۡأَمۡرَۚ فَسَيَقُولُونَ ٱللَّهُۚ فَقُلۡ أَفَلَا تَتَّقُونَ ٣١ فَذَٰلِكُمُ ٱللَّهُ رَبُّكُمُ ٱلۡحَقُّۖ فَمَاذَا بَعۡدَ ٱلۡحَقِّ إِلَّا ٱلضَّلَٰلُ﴾[يونس: ۳۱ - ۳۲]. «بگو: چه کسی از آسمان و زمین به شما روزی می‌رساند؟ یا چه کسی است که بر (نیروی) دیدن‌ها و شنیدنی‌ها تواناست؟ یا چه کسی است که زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون می‌آورد؟ یا چه کسی است که امور را اداره می‌کند؟ (در پاسخ) می‌گویند: خداند است. پس بگو: چرا پرهیز کاری را پیشه خود نمی‌کنند؟!».