دلایل عقلی
براساس دانش پزشکی وتجربه ومشاهده عملی این حقیقت به اثبات رسیده است که، چنان‌چه درمورد بیماری بی‌توجهی بشود وبحال خود رها بگردد، به دیگرقسمت‌های بدن سرایت می‌کند و معالجه آن بسیار سخت خواهد گردید. گناه و منکر نیز به همین صورت است و چنان‌چه در مورد آن اهمال بشود و دگرگون نگردد، زمان زیادی بطول نمی‌انجامد که کوچک و بزرگ به آن عادت می‌کنند و در آنصورت مقابله و تغیر آن بسیار سخت خواهد گردید، و در صورت ادامه دادن گناهکاری گناهکاران روز به روز بیشتر زمینه مجازات وعذاب خداوندی است وهیچگاه راه فراری از آن وجودندارد. زیرا قوانین خداوندی تغیرناپذیرند، قرآن می‌فرماید: ﴿سُنَّةَ ٱللَّهِ فِي ٱلَّذِينَ خَلَوۡاْ مِن قَبۡلُۖ وَلَن تَجِدَ لِسُنَّةِ ٱللَّهِ تَبۡدِيلٗا ٦٢﴾.
«(این است) سنت وقانون خداوند، وهیچگاه برای فرار ازقانون خداوند راهی را نخواهی یافت، ودگرگونی رادرآن نخواهید دید)».
همه می‌دانند وتجربه نموده‌اند که چنان‌چه مدت زمانی منزل نظافت نگردد، وآلودگی‌ها و اشغال موجود در ان دور ریخته نشود، پس از مدتی آن آلودگی‌ها متعفن می‌شود و فضای منزل را مسموم و آلوده می‌نماید، و میکروب و بیماری در همه جای آن پراکنده می‌گردد، و در نتیجه آن منزل غیر قابل سکونت می‌شود. جامعه اهل ایمان هم به همین صورت است، و چنان‌چه گناه و گناهکاران به حال خود رها شوند، و امر به معروف ونهی از منکر بدست فراموشی سپرده شود، پس از مدتی بسیاری از آنان براثر گناه و معصیت آدم‌های شرور و فاسد و بدکار از آب درخواهند آمد، و چیزی را به نام خوب و بد نمی‌شناسند، و در چنان فضا و شرایطی دیگر آنگونه انسان‌ها شایستگی ادامه زندگی را بر روی زمین نخواهند داشت و خداوند به وسیله اسباب و عواملی که خود مناسب بداند آنان را نابود خواهد نمود، و براستی برخورد و عذاب خداوند بسیار سخت است، و او توانا و انتقام گیر است.
در ضمن بررسی و ملاحظه معلوم گردیده است که نفس انسان به مرور زمان به گناه و معصیت عادت می‌کند و آن را زیبا و لذتبخش می‌نگرد، و بخشی از سرشت او می‌شود. و اینجاست که جایگاه و ارزش مسئولیت امر به معروف و نهی از منکر معلوم می‌گردد. زیرا هر گاه دعوت به کارهای نیک و پسندیده ترک بشود و برای انجام آن تلاش نشود، کم کم مردم به ترک آن عادت می‌کنند، و انجام دادنش به مرور زمان غیر عادی و ناپسند می‌گردد. منکر نیز به همین صورت است، چنان‌چه برای از میان برداشتن آن تلاش نشود زمان زیادی نمی‌گذرد که گسترش می‌یابد و فراگیر می‌شود، و بسیاری از مردم به آن عادت می‌کنند و الفت می‌گیرند،و کم کم از نظر آنان امری عادی می‌شود و گاهی ممکن است آن را هم خوب و پسندیده تصور کند. و این حالت درست همان حالت خاموش گردیدن چراغ بصیرت و مسخ گردیدن اندیشه و بینش بشری است. به همین دلیل خداوند متعال وپیامبر گرامی او به امر به معروف ونهی از منکر فرمان داده وآن را بر اهل ایمان واجب گردانیده‌اند. و در راستای باقی ماندن بر پاکی و خیر و صلاح و پاسداری از شرافت و کرامت و جایگاهشان در میان دیگر ملت‌ها در مورد آن بسیار سفارش فرموده‌اند.