دنیای فرشتگان

۱- فرشتگان از چه ماده‎ای و در چه زمانی آفریده شده‎اند؟

فرشتگان از نور آفریده شده‎اند، همانگونه که عایشهلروایت کرده که رسول اکرم صفرمود: فرشتگان از نور، جن‌ها از آتش و آدم از چیزی که برای شما بیان شده است، آفریده شده‌اند [۱].

البته رسول خدا صنوع نوری را که فرشتگان از آن آفریده شده‎اند، بیان نکرده است. بنابراین ما نمی‌توانیم بیش از آنچه در این مورد بیان شده توضیح دهیم؛ چون این بحث مربوط به جهان غیب است.

ولی آنچه از عکرمه روایت است مبنی بر اینکه: «فرشتگان از نور عزّت، و ابلیس از آتش عزت آفریده شده» و یا آنچه عبدالله بن عمر و روایت کرده است مبنی بر اینکه: «خداوند فرشتگان را از نور بازو و سینه آفریده است!» استناد بدان صحیح نیست. اگر این روایات از این راویان عالم و دانشمند صحیح باشد، ‌باز هم آن‌ها معصوم نیستند، و ممکن است منبع این روایات اسرائیلیات باشند [۲].

اما آنچه شاه ولی الله دهلوی در (حجة الله البالغة) گفته مبنی بر اینکه «ملأ اعلی» یعنی ساکنان آسمان و عالم بالا به سه دسته تقسیم می‌شوند:

دسته‎ی اول: آن‌هایی هستند که خداوند می‌داند هر خوبی و نفعی به وجود آن‌ها بستگی دارد، از این رو بعضی اجسام نوری مانند آتش موسی÷را آفریده، و نفوس کریمه‎ای را در آن‌ها دمید.

دسته‎ی دوم: گروهی هستند که بصورت هماهنگ با مزاج بخارهای لطیف از عناصر‌ی به وجود آمده‌اند که دارای نفس پاک و والا هستند، و به شدت آلودگی‌های حیوانی را از خود می‌رانند.

دسته‎ی سوم: آن‌هایی هستد که نفوس انسانی دارند، و به ساکنان آسمان بسیار نزدیک هستند، و همواره در حال انجام اعمالی هستند که مفید و موجب رستگاری می‌باشند، به طوری که پیوستن به آن‌ها سودمند است و پرده‌های فیزیکی از اجسام این گروه برداشته شده، به گونه‌ای که اینان در مسیر باشندگان آسمان حرکت می‌کنند و جزو آن‌ها محسوب می‌شوند [۳].

هیچ دلیل درست و سند معتبری مبنی بر صحّت این تقسیم ‌بندی با این تفصیل وجود ندارد.

چه زمانی فرشتگان آفریده شده‎اند؟

ما نمی‌دانیم فرشتگان چه زمانی آفریده شده‌اند؟ خداوند در این باره هیچ گونه اطلاعی به ما نداده است. البته می‌دانیم که آن‌ها جلوتر از آدم «ابو البشر» آفریده شده‌اند؛ زیرا خداوند به ما خبر داده که جانشین قرار دادن آدم بر روی زمین را به فرشتگان اعلام نموده، و به اطلاع آن‌ها رسانده است:

﴿وَإِذۡ قَالَ رَبُّكَ لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ إِنِّي جَاعِلٞ فِي ٱلۡأَرۡضِ خَلِيفَةٗۖ﴾[البقرة: ۳۰].

«زمانی که پروردگارت به فرشتگان گفت: من در زمین جانشینی قرار می‌دهم».

منظور از خلیفه، آدم÷ است، و خداوند متعال وقتی آدم را آفرید به فرشتگان دستور داد تا او را سجده کنند، آنجا که می‌فرماید:

﴿فَإِذَا سَوَّيۡتُهُۥ وَنَفَخۡتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُواْ لَهُۥ سَٰجِدِينَ٢٩﴾[الحجر: ۲۹].

یعنی: «آن گاه که او را آراسته و پیراسته کردم و از روح متعلّق به خود در او دمیدم. (برای بزرگداشت و احترامش) در برابر او به سجده افتید».

[۱] صحیح مسلم (۴/۲۲۹۴) برخی عالم نماها این حدیث و‌امثال آن را به بهانه‌ی اینکه با حدیث آحاد عقیده ثابت نمی‌شود، مردود می‌دانند ولی این موضوع را در رساله‌ی (أصل الاعتقاد) به این شبهه پاسخ داده‌ام. [۲] به سلسلة الأحادیث الصحیحة (۱/۱۹۷) مراجعه شود. [۳] الحجة الله البالغة ص (۳۳).