دنیای فرشتگان

۵- عصمت فرشتگان

علامه سیوطی به نقل از قاضی عیاض می‌گوید: مسلمانان اتفاق نظر دارند بر اینکه فرشتگان مؤمن و فاضل‌اند، و اینکه فرشتگان پیام‌آور در عصمت با پیامبران برابرند، یعنی همانگونه که پیامبران معصوم‌اند، آنان نیز در رسالت و تبلیغ احکام معصوم‌اند. و فرشتگان در حق پیامبران و ابلاغ فرامین خدا به آنان مانند پیامبران نسبت به امّت‌ها هستند.

البته درباره‌ی عصمت فرشتگانی که مرسل نیستند، اختلاف نظر وجود دارد. گروهی با استناد به این آیه تمام آنان را معصوم می‌دانند:

﴿عَلَيۡهَا مَلَٰٓئِكَةٌ غِلَاظٞ شِدَادٞ لَّا يَعۡصُونَ ٱللَّهَ مَآ أَمَرَهُمۡ وَيَفۡعَلُونَ مَا يُؤۡمَرُونَ٦﴾[التحریم: ۶].

یعنی: «فرشتگانی بر آن گمارده شده‌اند که خشن و سختگیر، و زورمند و توانا هستند. از خدا در آنچه بدیشان دستور داده است نافرمانی نمی‌کنند، و همان چیزی را انجام می‌دهند که بدان مأمور شده‌اند».

برخی بر این باورند که عصمت در تمام امور، ویژه‌ی فرشتگان مرسل و مقربان است، و به قصّه‌ی هاروت و ماروت و ابلیس استدلال می‌کنند. اما در حقیقت همگی فرشتگان معصوم‌اند و از تمام اعمال و رفتاری که موجب پایین آوردن منزلت آنان از جایگاه رفیع شود منزه و پاک هستند.

گروه اوّل که تمام فرشتگان را معصوم می‌دانند، ‌داستان هاروت و ماروت را چنین پاسخ می‌دهند که درباره‌ی این داستان هیچ روایتی از رسول خدا صنقل نشده است، و جریان نافرمانی شیطان نمی‌تواند دلیل باشد؛ چون شیطان از جن است و از زمره‌ی فرشتگان نیست.

صفوی ارموی این موضوع را مطرح نموده و به نقل از سیوطی می‌گوید: فرشتگان به دلایل زیر معصوم‌اند:

۱- خداوند در وصف آنان می‌فرماید: ﴿لَّا يَعۡصُونَ ٱللَّهَ مَآ أَمَرَهُمۡ وَيَفۡعَلُونَ مَا يُؤۡمَرُونَ﴾.

﴿لَا يَسۡبِقُونَهُۥ بِٱلۡقَوۡلِ وَهُم بِأَمۡرِهِۦ يَعۡمَلُونَ٢٧﴾[الأنبیاء: ۲۷].

این دو آیه شامل اموری است که انجام داده شوند و ترک اموری که نباید انجام داده شوند؛ زیرا نهی در واقع امر به ترک است و آیه پیرامون مدح آمده است و مدح در صورتی تحقق می‌یابد که انجام دادن مامور و ترک امور نهی شده انجام گیرد.

۲- ﴿يُسَبِّحُونَ ٱلَّيۡلَ وَٱلنَّهَارَ لَا يَفۡتُرُونَ٢٠﴾[الأنبیاء: ۲۰].

این آیه بیانگر مبالغه در عبادت است و اشتغال کاملاً مشغول بودن در عبادت نشانی عصمت است.

۳- فرشتگان پیام آوران خداوند هستند. خداوند می‌فرماید: ﴿جَاعِلِ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ رُسُلًا﴾[فاطر: ۱].

و پیامبرانی معصوم هستند؛ زیرا خداوند در مورد آنان می‌فرماید:

﴿ٱللَّهُ أَعۡلَمُ حَيۡثُ يَجۡعَلُ رِسَالَتَهُۥۗ﴾[الأنعام: ۱۲۴].

این بیانگر تعظیم کامل آنان است.