نگاهی گذرا به سرشت و طبیعت فرشتگان
فرشتگان بر اطاعت و فرمانبرداری خداوند متعال سرشته شده‌اند، و قدرت نافرمانی ندارند:
﴿عَلَيۡهَا مَلَٰٓئِكَةٌ غِلَاظٞ شِدَادٞ لَّا يَعۡصُونَ ٱللَّهَ مَآ أَمَرَهُمۡ وَيَفۡعَلُونَ مَا يُؤۡمَرُونَ٦﴾[التحریم: ۶].
یعنی: «فرشتگانی بر آن گمارده شده‌اند که خشن و سختگیر، زورمند و توانا هستند. از خداوند در آنچه بدیشان دستور داده است نافرمانی نمی‌کنند، و همان چیزی را انجام می‌دهند که بدان مأمور شده‌اند».
از این رو ترک نافرمانی خدا، و پایبندی به اطاعت از او در فرشتگان امری فطری و است، و چون شهوت ندارند برای اطاعت فرمان خدا متحمل کم‌ترین تلاش و مشقت نمی‌شوند.
شاید این نکته موجب شده که عده‌ای از علما بگویند: فرشتگان مانند انسان‌ها مؤظف به انجام تکالیف نیستند. امّا اینکه گفته شود بطور مطلق بر آن‌ها تکلیفی نیست، صحیح نیست؛ زیرا آن‌ها مؤظف به عبادت و اطاعت از فرمان خدا هستند:
﴿يَخَافُونَ رَبَّهُم مِّن فَوۡقِهِمۡ وَيَفۡعَلُونَ مَا يُؤۡمَرُونَ۩٥٠﴾[النحل: ۵۰].
یعنی: «فرشتگان از پروردگار خود که بر آنان حاکم است می‌ترسند و آنچه بدانان دستور داده شود (به خوبی و بدون چون و چرا) انجام می‌دهند».
در این آیه بیان شده که آن‌ها از پروردگار می‌ترسند، و ترس نوعی تکلیف شرعی است، بلکه بالاترین نوع بندگی ترس و هراس است. همانگونه که خداوند متعال فرموده:
﴿وَهُم مِّنۡ خَشۡيَتِهِۦ مُشۡفِقُونَ٢٨﴾[الأنبیاء: ۲۸].
یعنی: «همیشه از خوف (مقام کبریایی) خدا ترسان و هراسانند».
ممکن است برخی علما به همین دلیل آنان را غیر مکلف بدانند و معتقد باشند که فرشتگان مشمول هیچگونه مژده یا وعیدی نیستند [۲۶].
[۲۶] لوامع انوار البهیه (۲/۴۰۹).