توحيد:
پرسش۳۸۵: معنای لفظ «الله» چیست؟
پاسخ: «الله» نام آن ذات یکتایی است که واجب الوجود و دارای تمام صفات کمالیه است.
پرسش۳۸۶: «واجب الوجود» چه معنایی دارد؟
پاسخ: «واجب الوجود» به موجودی گفته می‌شود که: وجودش واجب و ضروری و عدم وجودش محال باشد.
موجودی که واجب الوجود باشد از قدیم موجود بوده و برای همیشه موجود خواهد بود. برای او نه آغازی و نه انتهایی می‌توان تصور کرد. در هیچ زمانی نیست و نابود نمی‌شود.
به ذات و خودی خود موجود بوده است و در وجود خویش به دیگر موجودی، نیازمند و محتاج نیست.
چون کسی که در وجود و بقای خویش نیازمند به دیگری بوده برایش به وجود آورنده‌ای باشد، نمی‌تواند واجب الوجود باشد. پس بر اساس تعالیم عالیه اسلام، «واجب الوجود» فقط ذات یگانه و بی‌همتای خداوند متعال است و موجودی دیگر در عالم، واجب الوجود نبوده و نخواهد بود.
پرسش۳۸۷: صفات کمالیه به چه صفاتی گفته می‌شود؟
پاسخ: خداوند متعال واجب الوجود است و برای واجب الوجود کمال ذاتی ضروری است. لذا تمام صفاتی را که برای کمال ذاتی لازم و ضروری است، صفات کمالیه می‌نامند.
پرسش۳۸۸: به موجودی که همواره وجود داشته و برای همیشه وجود خواهد داشت، چه می‌گویند؟
پاسخ: چنین موجودی را «قدیم» می‌نامند.
پرسش۳۸۹: بجز خداوند چه چیزهایی قدیم هستند؟
پاسخ: بجز از ذات خداوند و تمام صفات او دیگر هیچ چیزی قدیم نیست.
پرسش۳۹۰: هنگامی که بجز خداوند هیچ موجودی از ازل وجود نداشته، پس خداوند زمین و آسمان را چگونه آفریده است؟
پاسخ: خداوند تمام جهان را با حکم و قدرت خویش آفریده است، او برای آفرینش جهان و زمین و آسمان نیازی به چیزی نداشته و نخواهد داشت. زیرا اگر خداوند برای آفرینش جهان به کسی یا به چیزی نیازمند می‌بود، دیگر واجب الوجود نبود.
مسلم است که خداوند واجب الوجود است. و واجب الوجود در هر امری از امور و کارهای خویش نیازمند شخصی یا چیزی نیست.
پرسش۳۹۱: صفات کمالیه خداوند را نام ببرید؟
پاسخ: صفات کمالیه او عبارتند از: «وحدت»، «قدیم»، «وجوب وجود»، «حیات»، «قدرت»، «علم»، «اراده»، «سمع»، «بصر»، «کلام»، «خلق»، «تکوین» و....
پرسش۳۹۲: «وحدت» چه معنی و مفهومی دارد؟
پاسخ: «وحدت» یعنی- یکتا بودن، یکتایی، یکی از صفات خداوند است و او در ذات و صفات خویش یکتا است. توحید هم همین معنی را دارد. یعنی خدا را به یگانگی شناختن و به آن یقین و اعتراف کردن.
پرسش۳۹۳: مفهوم «قدیم» و «وجوب وجود» چیست؟
پاسخ: قدیم یعنی از ازل تا به ابد موجود بودن. و وجوب وجود یعنی واجب الوجود بودن که معنی و مفهوم آن قبلاً بیان گردید.
پرسش۳۹۴: مفهوم ازلی و ابدی چیست؟
پاسخ: «ازلی» یعنی اینکه ابتدا و آغازی نداشته، و ابدی یعنی انتها و پایانی ندارد. به عبارت دیگر: موجودی است که همواره بوده و برای همیشه نیز خواهد بود. پس خداوند متعال، ازلی و ابدی است و «قدیم» بر همین معنی اطلاق می‌شود.
پرسش۳۹۵: «حیات» چه مفهومی دارد؟
پاسخ: «حیات» یعنی زندگی، خداوند همیشه زنده بوده و زندگی همیشه برای او ثابت است.
پرسش۳۹۶: «قدرت» چه معنایی دارد؟
پاسخ: قدرت به معنای توان. خداوند بر آفرینش عالم و ایجاد نظم آن توانا بوده و بر نابود کردن و دوباره به وجود آوردن آن هم قادر و تواناست.
پرسش۳۹۷: صفت «عِلم» چگونه برای خداوند ثابت است؟
پاسخ: «عِلم» به معنای دانستن است. و خداوند بر همه چیز دانا است و هیچ چیزی از احاطه علمی وی خارج نیست، خواه بزرگ و خواه کوچک باشد. به هر شیئی قبل از وجود آن و بعد از نابودی آن علم کامل دارد.
از حرکت کوچک‌ترین مورچه، در قلب شب تاریک به خوبی آگاه است. هر نوع تصور و خیالی که در ذهن آدمی پدیدار شود، به آن آگاه و از آن با خبر است، پس علم غیب مختص ذات خداوند متعال است و بس!.
پرسش۳۹۸: «اِرَ‌اده» چه معنایی دارد؟
پاسخ: «اراده» یعنی با اختیار خویش عملی را انجام دادن. خداوند هر چیزی را که بخواهد انجام دهد، با اختیار و مشیت خویش انجام می‌دهد. و اگر بخواهد آن را نابود کند، با اختیار و اراده خویش نابود می‌کند.
تمام تحو‌لات و مسایل جهان مطابق اختیار و اراده او به وقوع می‌پیوندد، هیچ امری از امور جهان از حیطه اختیار و اراده او خارج نیست و نیز در انجام هیچ امری هم مجبور نمی‌باشد.
پرسش۳۹۹: صفت «سمع» و «بصر» چه معنا و مفهومی دارد؟
پاسخ: سمع به معنای «شنیدن» و بصر به معنای «دیدن» یعنی خداوند هر حرفی را می‌شنود و هر چیزی را می‌بیند، ولی همانند مخلوقات نیست که، دارای گوش و چشم باشد و نمی‌توان برای شنیدن و دیدن وی، چشم و گوشی تصور نمود. همچنین شنوایی‌اش در حد‌ی است که صدای بسیار ضعیف را می‌شنود و بینائی‌اش در حد‌ی است که اشیأ بسیار ریزه و کوچک را هم می‌بیند. برای شنیدن و دیدن وی دوری و نزدیکی، تاریکی و روشنائی هیچ فرق ندارد.
پرسش۴۰۰: صفت «کلام» چه معنایی دارد؟
پاسخ: کلام به معنای «سخن و حرف زدن» است. یعنی خداوند متعال سخن گوینده است و این صفت برایش ثابت است. اما همانند مخلوقات نیست که دارای زبانی باشد.
پرسش۴۰۱: وقتی خداوند متعال دارای زبانی نیست، پس چگونه سخن می‌گوید؟
پاسخ: مخلوقات بدون زبان نمی‌توانند حرف بزنند، چون مخلوقات در تمام کارهای خویش نیازمند اسباب و وسایل هستند. ولی خداوند متعال همانگونه که در هیچ کاری نیازی به اسباب و وسایل ندارد، برای تکلم و حرف زدن هم نیازی به زبان ندارد، اگر او هم برای صحبت کردن به زبانی نیاز می‌داشت، پس واجب الوجود نمی‌بود.
پرسش۴۰۲: صفت «خَلق» و «تَکوِین» چه مفهومی دارند؟
پاسخ: «خلق» یعنی «آفریدن» و «تکوین» یعنی «به وجود آوردن» این دو صفت نیز، برای خداوند متعال ثابت‌اند. زیرا فقط او خالق و مُکوٍِّن (به وجود آورنده) تمام جهان است.
پرسش۴۰۳: آیا علاوه از صفت‌های مزبور، صفت‌های دیگری هم برای خداوند ثابت است یا خیر؟
پاسخ: آری! برای خداوند صفات دیگری هم وجود دارد، از قبیل میراندن، زنده کردن، رزق دادن، عزت دادن، خوار کردن و غیره. تمام صفات خداوند همانند ذات او ازلی، ابدی و قدیم‌اند و در آنها هیچگونه تغییر و تبدیل و کمی و بیشی امکان ندارد.