بحث پنجم: در باره حکمت تحریم مواد مخدر
این دین مبین اسلام رحمتی است برای بندگان، چنانکه خداوند به پیامبر خود حضرت محمد جفرمود: ﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَٰكَ إِلَّا رَحۡمَةٗ لِّلۡعَٰلَمِينَ ١٠٧﴾[الأنبیاء: ۱۰٧].
یعنی: «ما تو را فقط برای رحمت کردن برای جهانیان فرستادیم».
و این رحمت بدین شکل آغاز و نمایان شد که جناب رسول خدا ججامعۀ بشری را از تاریکی‌ها به سوی نور و از جهل، گمراهی و عبادت بندگان به سوی عبادت پروردگار و از تنگی دنیا به سوی وسعت آخرت فرا خواند، چنانکه خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَكُنتُمۡ عَلَىٰ شَفَا حُفۡرَةٖ مِّنَ ٱلنَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنۡهَاۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمۡ ءَايَٰتِهِۦ لَعَلَّكُمۡ تَهۡتَدُونَ ١٠٣﴾[آل عمران: ۱۰۳].
«شما بر لبۀ جهنم بودید خداوند شما را از آن نجات داد، این چنین بیان می‌کند خداوند آیات خود را تا شما راه یاب گردید».
و از مظاهر رحمت الهی برای جامعۀ بشری یکی این است که امر به خیر می‌کند و از شر باز می‌دارد، و چیزهای پاکیزه را حلال و خبایث را حرام اعلام می‌دارد و از بندگانش مشکلات و سنگین‌ها را برمی‌دارد، پس چنین حکمی در شریعت اسلامی وجود ندارد که بالاتر از توان بشر باشد، این فضل و احسان خداوندی است؛ چنانکه می‌فرماید: ﴿وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ لَأَعۡنَتَكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٞ ٢٢٠﴾[البقرة: ۲۲۰].
«اگر خدا می‌خواست، شما را در مشقت قرار می‌داد؛ یقیناً خداوند غالب و حکیم است».
بلکه خداوند در حرام قرار دادن بعضی محرمات جهت آسانی بندگان تدریج را کار بسته و سهولت و آسانی را در نظر گرفته است تا نفوس آن‌ها برای منع نهایی آمادگی داشته باشد، اینجا مناسب است که مثالی بیاوریم ولی ما در صدد بحث پیرامون آن نیستیم و آن مثال خمر است، دیدیم که خداوند حکیم و دانا در بدو امر به پاسخ سائلان می‌گوید: ﴿۞يَسَۡٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَيۡسِرِۖ قُلۡ فِيهِمَآ إِثۡمٞ كَبِيرٞ وَمَنَٰفِعُ لِلنَّاسِ وَإِثۡمُهُمَآ أَكۡبَرُ مِن نَّفۡعِهِمَاۗ﴾[البقرة:۲۱٩].
«نسبت به شراب و قمار از شما پرسند، بگو: در این‌ها گناه بزرگ و نفع ناچیزی وجود دارد (یعنی در دنیا) اما گناه آن‌ها از نفع آن‌ها خیلی سخت‌تر است».
سپس فرمود: ﴿لَا تَقۡرَبُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَأَنتُمۡ سُكَٰرَىٰ﴾[النساء: ۴۳].
«در حال نشئه و مستی نزدیک نماز نروید».
باز فرمود: ﴿إِنَّمَا ٱلۡخَمۡرُ وَٱلۡمَيۡسِرُ وَٱلۡأَنصَابُ وَٱلۡأَزۡلَٰمُ رِجۡسٞ مِّنۡ عَمَلِ ٱلشَّيۡطَٰنِ فَٱجۡتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ ٩٠ إِنَّمَا يُرِيدُ ٱلشَّيۡطَٰنُ أَن يُوقِعَ بَيۡنَكُمُ ٱلۡعَدَٰوَةَ وَٱلۡبَغۡضَآءَ فِي ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَيۡسِرِ وَيَصُدَّكُمۡ عَن ذِكۡرِ ٱللَّهِ وَعَنِ ٱلصَّلَوٰةِۖ فَهَلۡ أَنتُم مُّنتَهُونَ ٩١﴾[المائدة: ٩۰-٩۱].
«جز این نیست که خمر و قمار و نشان‌های معبودان باطل و تیرهای فال پلید است»... «پس آیا الحال شما باز ایستادید».
خداوند ارحم الراحمین در باره‌ی شراب وضعیت تسلط آن بر نفوس را در نظر گرفته به تدریج حرمت آن را اعلام فرمود، آن هم پس از تقاضای آن‌ها که عرض کردند: «اَللَّهُمَّ بَيِّنْ لَنَا بَياناً شَافياً فِي الْخَمْرِ»یعنی، (خدایا! در باره شراب توضیح شفا بخشی بیان فرما). آنگاه آیه‌ی اخیر که حرمتش را اعلام داشت نازل گردید.
در دین مبین اسلام صورت‌ها و مظاهر رحمت الهی خیلی زیاد است، ولی مردم در طغیان غرق و سرگردانند.
خداوند در باره ذات با برکات نبی کریم جمی‌فرماید: ﴿عَزِيزٌ عَلَيۡهِ مَا عَنِتُّمۡ حَرِيصٌ عَلَيۡكُم بِٱلۡمُؤۡمِنِينَ رَءُوفٞ رَّحِيمٞ ١٢٨﴾[التوبة: ۱۲۸].
«گران تمام می‌شود بر پیامبر در مشقت قرار گرفتن شما؛ او خواهان شماست و نسبت به اهل ایمان مشفق و مهربان است».
برای این که حکمت اسلام در تحریم مواد مخدر برای ما روشن گردد نگاه دقیقی بر آثار مواد مخدر می‌افگنیم که این‌ها چه تأثیری می‌گذارند بر امور پنجگانه‌ای که نگهداری و مراعات آن‌ها به اجماع واجب و ضروری است و آن‌ها عبرات‌اند از: حفظ دین، حفظ نفس، حفظ مال، و حفظ عقل.
و در این هیچگونه شک و تردیدی وجود ندارد که مواد مخدر بر این امور اثر معکوس خواهند داشت، زیرا که ارکان آن‌ها را شکسته و اساس‌شان را متزلزل و ویران می‌کند که این مطلب از امور آینده واضح می‌گردد:
۱- از این ضرورت‌های پنجگانه آنچه از مواد مخدر بیشتر متأثر می‌شود، عقل است. و آن (عقل) لطیفه است ربانی که انسان به وسیله آن راه‌های رشد و صواب را می‌بیند و به ذریعه آن‌ها به عبادت پروردگارش می‌پردازد، هرگاه از عقل در راه‌های صحیح و درست استفاده نشود خداوند آن را با اهتمام مورد نکوهش قرار می‌دهد، چنانکه می‌فرماید: ﴿وَقَالُواْ لَوۡ كُنَّا نَسۡمَعُ أَوۡ نَعۡقِلُ مَا كُنَّا فِيٓ أَصۡحَٰبِ ٱلسَّعِيرِ ١٠﴾[الملک:۱۰].
«و اگر ما می‌شنیدیم و می‌فهمیدیم از اهل جهنم نمی‌گرفتیم».
و در جای دیگر می‌فرماید: ﴿إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَذِكۡرَىٰ لِمَن كَانَ لَهُۥ قَلۡبٌ أَوۡ أَلۡقَى ٱلسَّمۡعَ وَهُوَ شَهِيدٞ ٣٧﴾[ق: ۳٧].
«در این پندی است برای کسی که قلبی داشته باشد یا گوش فرا دارد در حالی که حضور داشته باشد».
بدون شک این عقلی که توسط آن انسان سزاوار خلیفة الله شدن در روی زمین قرار گرفته و خداوند تمام کاینات را به ذریعۀ آن برایش مسخر گردانیده است با نوشیدن جرعه‌ای شراب، یا جویدن حشیش و کشیدن دود تریاک و خبایث دیگر در معرض قربانی شدن قرار گرفته است؛ پس وای بر کسی که عقلش را بخاطر نفعی موهوم یا نشئه‌ی زودگذر مذمومی قربانی کند، زیرا پشت سر آفاتی دربر دارد که انسان را در حضیض پستی واقع می‌گرداند، بلکه او را در حالتی بدتر از حالت حیوانات قرار می‌دهد، و آیا برتری او بدون از عقل و اندیشه است؟ پس وقتی که کسی عقلش را از کار اندازد با مخلوقات دیگر مساوی قرار می‌گیرد و در ضرر رساندن به عقل و جنایت علیه آن، بین مسکر و مواد مخدر فرقی وجود ندارد.
چقدر زیاد‌اند قربانیان مواد مخدر در تیمارستان‌ها، پس وقتی که حفظ و نگهداری عقل از امور لازم الحفظ پنجگانه است که تمام آیین‌ها و ادیان گذشته نسبت به آن ترغیب می‌کنند، پس چه می‌شود حکم اسلام، آن دینی که خاتم الأدیان است. آیا اسلام این را می‌پسندد که کسی به سوی او منتسب باشد، دیوانه شود و چیزی نفهمد و یا به سوی دیوانگی کشانده شود، حاشا لله وحاشا لدينه أن يرضی بذلک أو يحله لهم.
ب- مواد مخدر از بین می‌برند آن دینی را که خداوند انسان را به خاطر آن آفریده است، چنانکه می‌فرماید: ﴿وَمَا خَلَقۡتُ ٱلۡجِنَّ وَٱلۡإِنسَ إِلَّا لِيَعۡبُدُونِ ٥٦﴾[الذاریات: ۵۶].
«جن و انس را جز برای یگانه‌پرستی نیافریدم».
همچنان که مواد مخدر یا شراب چیزی گندیده (پلید) و از عمل شیطان است. خداوند می‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّمَا ٱلۡخَمۡرُ وَٱلۡمَيۡسِرُ وَٱلۡأَنصَابُ وَٱلۡأَزۡلَٰمُ رِجۡسٞ مِّنۡ عَمَلِ ٱلشَّيۡطَٰنِ فَٱجۡتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ ٩٠ إِنَّمَا يُرِيدُ ٱلشَّيۡطَٰنُ أَن يُوقِعَ بَيۡنَكُمُ ٱلۡعَدَٰوَةَ وَٱلۡبَغۡضَآءَ فِي ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَيۡسِرِ وَيَصُدَّكُمۡ عَن ذِكۡرِ ٱللَّهِ وَعَنِ ٱلصَّلَوٰةِۖ فَهَلۡ أَنتُم مُّنتَهُونَ ٩١﴾[المائدة: ٩۰-٩۱].
پس این‌ها از نماز و ذکر خدا باز می‌دارند و هرچه به این کیفیت باشد مانند حشیش، تریاک و غیره به خمر (شراب) ملحق گردیده در حکم آن داخل می‌شوند.
پس ضررهای مواد مخدر بیش از ضرر خمر است و شیطان استعمال‌کنندۀ آن را از عبادت خدا از قبیل نماز، ذکر، تلاوت قرآن و غیره باز می‌دارد؛ زیرا این امور خواهان پاکیزگی، صفا و اخلاص‌اند، اما شخص معتاد به مواد مخدر فاقد عقل است و نمی‌تواند بین نظافت و نجاست و خوب و بد تمییز بدهد، پس از کجا به پاکیزگی و صفا نایل می‌آید.
این از حکمت الهی است که چیزهای پاکیزه را برای ما حلال و خبیث را حرام قرار داد. و بدین صورت تمام خیر و خوبی از آن ماست ولی بعض مردم از این خیر و خوبی که برای آنان در نظر گرفته شده غافل و بی‌خبر‌اند.
ج- همچنین مواد مخدر وسیلۀ از بین‌رفتن و ضایع‌شدن آن مالی است که خداوند آن را وسیله قیام مردم قرار داده چنانکه می‌گوید: ﴿وَلَا تُؤۡتُواْ ٱلسُّفَهَآءَ أَمۡوَٰلَكُمُ ٱلَّتِي جَعَلَ ٱللَّهُ لَكُمۡ قِيَٰمٗا﴾[النساء: ۵].
«اموال خود را که خداوند وسیله قیام شما قرار داده است را به نادان ندهید».
و هرکسی که دست به مواد مخدر می‌زند از همه مردم بیشتر در سفه و نادانی غرق شده است، زیرا مال خود را به ضرر عقل و جان خویش صرف می‌نماید و در این راه از اسراف و تبذیر دریغ نمی‌ورزد تا آن که به فقر و فاقه مبتلا گشته نیازمندترین مردم قرار می‌گیرد.
اگر ما کسی را ببینیم که هرروز مبلغی از مال خویش را به آتش می‌کشد او را دیوانه و مجنون می‌گوییم و دست او را از اینگونه تصرف باز می‌داریم، پس چه می‌شود وضع کسی که بوسیله مال خویش عقل و جسم خویش را به آتش می‌کشد، آیا این سزاوارتر نیست که به او دیوانه گفته شود؟!
باز معتاد برای به دست‌آوردن مواد با هر وسیله‌ای که باشد خود را به کشتن می‌دهد اگرچه نوبت به دزدی، ربودن، قتل و غارت برسد؛ و این چیزی است که روزانه از معتادان مشاهده می‌شود و بین اجتماع شیوع پیدا می‌کند.
د- مواد مخدر راهی است برای از بین‌رفتن نسب و آبرو، و کسی که عقلش پریده و مغزش از بین رفته و دینش ضعیف و حیایش از دست رفته است، چگونه می‌تواند آبروی خود را حفظ کند.
و بعضی از اهل علم بیان داشته‌اند که معتاد به مواد مخدر دیوث است که بر حفظ آبروی خویش غیرت ندارد و باکی ندارد از اینکه بر نزدیکان و محارمش تعدی و تجاوز شود.
بعضی از افراد قابل اعتماد به ما خبر داده‌اند که بعضی از معتادان آبروی دختر کوچک خود را برای دریافت پول خرید مواد عرضه نموده‌اند، بدین شکل که نخست از فروشندگان مواد خریده و چون نتوانسته پول آن‌ها را بپردازد فروشنده با ناموس دختر کوچکش معامله نموده است و او مجبور شده این را بپذیرد و حیا و آبرویش را از دست بدهد.
هـ- مواد مخدر بدن را تضعیف کرده و کم کم به هلاکت می‌رسانند، پس چگونه سازگاری دارد با آن حفظ و نگهداری نفسی که خداوند رعایت و حفظ آن را واجب قرار داده و فرموده است که آن را در معرض هلاکت قرار ندهید.
خداوند می‌فرماید: ﴿وَلَا تُلۡقُواْ بِأَيۡدِيكُمۡ إِلَى ٱلتَّهۡلُكَةِ﴾[البقرة: ۱٩۵].
«و خود را به دست خود در هلاکت نیندازید».
و می‌فرماید: ﴿وَلَا تَقۡتُلُوٓاْ أَنفُسَكُمۡۚ﴾[النساء: ۲٩]. «خودتان را نکشید».
و مواد مخدر راهی است برای کشتن نفس و انداختن آن در هلاکت، از اینجاست که قربانی‌های آن زیاد شده و بیمارستان‌های روان پزشکی از بیماران روانی پر هستند، و بسا اوقات معتادان با سکته قلبی از بین می‌روند.
پس آیا با وجود این همه بازهم می‌توان شک و تردید داشت دربارۀ حرمت این وبای خانمان‌سوز که ضرورات پنجگانه‌ای را که خداوند حفظ آن‌ها را واجب و تعدی به آن‌ها را حرام داشته و از هرچه موجب تضعیف آن‌ها شده منع نموده است، چه برسد به چیزی که آن‌ها را کلاً از بین می‌برد؟