حدیث بیست و هشتم: خواندن دو رکعت نماز هنگام دخول به مسجد
ابوقتاده سروایت کرده است: «قَالَ النَّبِيُّ ج: إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمُ المَسْجِدَ، فَلاَ يَجْلِسْ حَتَّى يُصَلِّيَ رَكْعَتَيْنِ» [۶۴]«پیامبر جفرمودند: هرگاه یکی از شما داخل مسجد شد، تا دو رکعت نماز نخواند ننشیند».
آنچه در زمینه تحیة الـمسجددر خور توجه می‌باشد این است که:
- جمهور علما و اندیشمندان اسلامی بر مستحب بودن تحیه المسجد در هر زمان وهنگام ورود به مسجد اتفاق داشته و صیغه امر در حدیث را بر ندب حمل کرده‌اند؛ چراکه فقط نمازهای پنجگانه، نماز فرض می‌باشند. طلحه بن عبیدالله سروایت کرده است: «جَاءَ رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ج فإذا هو ... قال له رسول الله ج: خَمْسُ صَلَوَاتٍ فِي الْيَوْمِ وَاللَّيْلَةِ» [۶۵]. «مردی از اهل نجد نزد رسول الله جآمده و از ای‌شان جدرباره نماز پرسید ... و رسول الله جبه وی جواب دادند: پنج نماز در هر شب و روز بر تو فرض است».
- حدیث اشاره به آن دارد که قبل از نشستن، تحیه المسجد بجا آورده شود، اگرچه این عمل أولی می‌باشد ولی نشستن مندوب بودن آن را زایل نمی‌کند؛ چرا که جابر سروایت کرده است: «جَاءَ سُلَيْكٌ الْغَطَفَانِىُّ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَرَسُولُ اللَّهِ جيَخْطُبُ فَجَلَسَ فَقَالَ لَهُ: يَا سُلَيْكُ قُمْ فَارْكَعْ رَكْعَتَيْنِ وَتَجَوَّزْ فِيهِمَا...» [۶۶]. «روز جمعه سلیک غطفانی آمد و نشست در حالیکه رسول الله جخطبه می‌خواندند. پیامبر جبه وی فرمود: ای سلیک! برخیز و دو رکعت نماز کوتاه و مختصر بخوان، سپس فرمود: هرگاه یکی از شما در روز جمعه آمد در حالیکه امام خطبه می‌خواند دو رکعت نماز بخواند و آن را کوتاه و مختصر بخواند...».
- اگر ورود و خروج به مسجد با فاصله‌های کم تکرار شوند، بسیاری از فقها بر این باورند که تکرار نماز مندوب نمی‌باشد ولی اگر فاصله بین آنها قرار گیرد، تکرار خواندنش مستحب می‌باشد.
- خواندن تحیه المسجد باید در داخل محدوده مسجد انجام گیرد نه حواشی و حیاط و ایوان مسجد.
- با وجود اختلاف‌نظر فقها در زمینه خواندن نماز تحیه المسجد توسط خطیبِ نماز جمعه در هنگام ورودش به مسجد، قبل از بالا رفتن از منبر به نظر می‌رسد بر اساس نبود دلیلی صحیح و صریح از مستحب بودن این امر و نخواندن نماز تحیه المسجد توسط پیامبر جدر موقع ورودش به مسجد در موقع نماز جمعه و مستقیم به بالای منبر رفتن ای‌شان جمحرز است که چنین عملی برای خطیب مستحب نمی‌باشد. ابن عمر سروایت می‌کند: «كان النبي جإذَا خَرَجَ يَومَ الجُمُعةِ فَقَعَدَ عَلىَ المِنبَرِ أذَّنَ بِلال» [۶۷]. «پیامبر جهرگاه در روز جمعه خارج می‌شدند، بر منبر می‌نشستند و بلال أذان می‌گفتند».
- خواندن نماز تحیه المسجد برای نمازگزاران در هنگام خطبه نماز جمعه صحیح بوده واحادیث متعدّدی مؤیّد این حکم می‌باشند، از جمله:
جابر سروایت کرده است: «جَاءَ سُلَيْكٌ الْغَطَفَانِىُّ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَرَسُولُ اللَّهِ جيَخْطُبُ فَجَلَسَ فَقَالَ لَهُ: يَا سُلَيْكُ! قُمْ فَارْكَعْ رَكْعَتَيْنِ وَتَجَوَّزْ فِيهِمَا - ثُمَّ قَالَ - إِذَا جَاءَ أَحَدُكُمْ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَالإِمَامُ يَخْطُبُ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ وَلْيَتَجَوَّزْ فِيهِمَا» [۶۸]. «روز جمعه سلیک غطفانی آمد و نشست در حالیکه رسول الله جخطبه می‌خواندند. پیامبرجبه وی فرمود: ای سلیک! برخیز و دو رکعت نماز کوتاه و مختصر بخوان. سپس فرمود: هرگاه یکی از شما در روز جمعه آمد در حالیکه امام خطبه می‌خواند دو رکعت نماز بخواند و آن‌را کوتاه و مختصر بخواند».
و نیز جابر بن عبدالله سروایت کرده است: «قال رسول الله ج: إِذَا جَاءَ أَحَدُكُمْ وَالْإِمَامُ يَخْطُبُ أَوْ قَدْ خَرَجَ فَلْيُصَلِّ رَكْعَتَيْنِ وليتجوز فيهما» [۶۹]. «رسول الله جفرمودند: هرگاه یکی از شما روز جمعه به مسجد آمد و امام مشغول خواندن خطبه بود، دو رکعت کوتاه و مختصر بخواند».
[۶۴] (صحيح): بخاری (ش۴۴۴و۱۱۶۳) / مسلم (ش۱۶۸۷) / ابوداود (ش۴۶۷) / ترمذی (ش۳۱۶) / نسایی (ش۷۳۰) / ابن ماجه (ش۱۰۱۳) از طریق (مالک بن انس و عبدالله بن سعید) روایت کرده‌اند: «عن عامر بن عبد الله بن الزبير عن عمرو بن سليم الزرقي عن أبي قتادة السلمي أن رسول الله جقال إذا دخل أحدكم المسجد فليركع ركعتين قبل أن يجلس». [۶۵] (صحيح): مسلم (ش۲۰۶۰و۲۰۶۱) / ابوداود (ش۱۱۱۹) / ابن ماجه (ش۱۱۱۲) از طریق (طلحه بن نافع وابوالزبیر وعمرو بن دینار) روایت کرده‌اند: «عن جابر أنه قال». [۶۶] (صحيح): بخاری (ش۴۶و۱۸۹۱و۲۶۷۸و۶۹۵۶)/ مسلم (ش۱۰۹و۱۱۰)/ ابوداود (ش۳۹۱و۳۹۲و۳۲۵۴)/ نسایی (ش۴۵۸و۲۰۹۰و۵۰۲۸) از طریق (مالک بن انس و اسماعیل بن جعفر) روایت کرده‌اند: «حدثني أبو سهيل عن أبيه أنه سمع طلحة بن عبيدالله يقول :جاء رجل إلى رسول الله جمن أهل نجد ثائر الرأس يسمع دوي صوته ولا يفهم ما يقول حتى دنا فإذا هو يسأل عن الإسلام قال له رسول الله جخمس صلوات في اليوم والليلة قال هل علي غيرهن قال لا إلا أن تطوع قال رسول الله جوصيام شهر رمضان قال هل علي غيره قال لا إلا أن تطوع وذكر له رسول الله جالزكاة فقال هل علي غيرها قال لا إلا أن تطوع فأدبر الرجل وهو يقول لا أزيد على هذا ولا أنقص منه فقال رسول الله جأفلح إن صدق ..». [۶۷] (صحيح): بخاری (ش۹۱۲و۹۱۶)/ ابوداود (ش۱۰۸۹)/ ترمذی (ش۵۱۶)/ نسایی (ش۱۳۹۲) از طریق (ابن ابی ذئب ویونس بن یزید) روایت کرده‌اند: «عن الزهري عن السائب بن يزيد قال كان النداء يوم الجمعة اوّله إذا جلس الإمام على المنبر على عهد النبي جوأبي بكر وعمر بفلما كان عثمان سوكثر الناس زاد النداء الثالث على الزوراء». [۶۸] (صحیح): مسلم (ش۲۰۶۰و۲۰۶۱)/ ابوداود (ش۱۱۱۹)/ ابن ماجه (ش۱۱۱۲) از طریق (طلحه بن نافع وابوالزبیر وعمرو بن دینار) روایت کرده‌اند: «عن جابر أنه قال ...». [۶۹] (صحیح): بخاری (ش۱۱۶۶)/ مسلم (ش۲۰۶۱)/ ابوداود (ش۱۱۱۹) از طریق (عمرو بن دینار وابوسفیان) روایت کرده‌اند: «عن جابر بن عبدالله بقال قال رسول الله ج...».