پیروی از کتاب، سنت و فهم سلف صالح

دلایلی از سنت نبوی

۱- از ام المؤمنین عایشهل روایت است که فرمودند: رسول خدا ج این آیه را تلاوت کردند:

﴿هُوَ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ عَلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ مِنۡهُ ءَايَٰتٞ مُّحۡكَمَٰتٌ هُنَّ أُمُّ ٱلۡكِتَٰبِ وَأُخَرُ مُتَشَٰبِهَٰتٞۖ فَأَمَّا ٱلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمۡ زَيۡغٞ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَٰبَهَ مِنۡهُ ٱبۡتِغَآءَ ٱلۡفِتۡنَةِ وَٱبۡتِغَآءَ تَأۡوِيلِهِۦۖ وَمَا يَعۡلَمُ تَأۡوِيلَهُۥٓ إِلَّا ٱللَّهُۗ وَٱلرَّٰسِخُونَ فِي ٱلۡعِلۡمِ يَقُولُونَ ءَامَنَّا بِهِۦ كُلّٞ مِّنۡ عِندِ رَبِّنَاۗ وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّآ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ ٧﴾[آل عمران/ ٧].

و در ادامه فرمودند: اگر کسانی را دیدی که از آیات متشابه پیروی می‌کنند، آنها کسانی‌اند که خداوند در این آیه از آنها یاد کرده، پس از آنها دوری کنید. [۶۱]

فرمودۀ رسول اللهش: «آنها کسانی‌اند که خداوند در این آیه از آنها یاد کرده، پس از آنها دوری کنید» یعنی: دوری کردن از گوش دادن و حرف شنوی از کسانی که از متشابهات قرآنی پیروی می‌کنند. [۶۲]

[۶۱] بخاری (۸/۲۰٩) و مسلم (۴/۲۰۵۳) و نووی آن را به (باب النهی عن إتباع متشابه القرآن) نامگذاری کرده است. [۶۲] فتح الباری (۸/۲۱۱). ابن اسحاق می‌گوید : اولین مورد پیروی از متشابهات در کتاب‌های آسمانی از یهودیان سرزده، آنها حروف مقطعه را تأویل کردند و گفتند که تعداد حروف مقطعه بیانگر مدت عمر این امت است. سپس اولین مورد پیروی از متشابهات در اسلام از خوارج سر زد، تا به جایی رسید که ابن عباس نزدشان رفت و آیات را برایشان تفسیر کرد. و داستانی نیز در همین باره از امام عمرسروایت است، وقتی به او خبر رسید که صبیغ از متشابهات قرآنی پیروی می‌کند، ضربه‌ای به سرش زد و او را خونی کرد، دارمی و غیره او روایت کرده‌اند.