دوزخ:
دوزخ ـ خداوند ما را از آن دور نگه دارد ـ جاى عذاب است عذابهاى مختلف که از نام بردن آنها لرزه در دلها، و اشک بر چشمها تولید میشود و اگر در قیامت مرگ میبود انسان دوزخى به محض دیدن دوزخ جان میداد قرآن کریم به صورت مکمل مرگ و زندگى بعد از مرگ پاداش عمل، دوزخ و بهشت را شرح کرده و ما مختصراً به آن اشاره کردیم، دلایل زندگى بعد از مرگ و حساب و جزاء زیاد است خداوندأ میفرماید:
﴿۞مِنۡهَا خَلَقۡنَٰكُمۡ وَفِيهَا نُعِيدُكُمۡ وَمِنۡهَا نُخۡرِجُكُمۡ تَارَةً أُخۡرَىٰ ٥٥﴾[طه: ۵۵].
یعنى: «از خاک شما را آفریدیم، و در آن شما را برمیگردانیم و از آن بار دیگر شما را بیرون میآوریم».
ونیز میفرماید:
﴿وَضَرَبَ لَنَا مَثَلٗا وَنَسِيَ خَلۡقَهُۥۖ قَالَ مَن يُحۡيِ ٱلۡعِظَٰمَ وَهِيَ رَمِيمٞ ٧٨ قُلۡ يُحۡيِيهَا ٱلَّذِيٓ أَنشَأَهَآ أَوَّلَ مَرَّةٖۖ وَهُوَ بِكُلِّ خَلۡقٍ عَلِيمٌ ٧٩﴾[یس: ٧۸-٧٩].
یعنى: «براى ما مثال زد، و آفرینش خود را فراموش کرد گفت این استخوانها را در این حال که بوسیدهاند چه کسى زنده میکند؟ بگو زنده میگرداند آن را کسی که پیدا کرد بار اول و او برحال هر مخلوقى دانا و آگاه است». و نیز میفرماید:
﴿زَعَمَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ أَن لَّن يُبۡعَثُواْۚ قُلۡ بَلَىٰ وَرَبِّي لَتُبۡعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ بِمَا عَمِلۡتُمۡۚ وَذَٰلِكَ عَلَى ٱللَّهِ يَسِيرٞ ٧﴾[التغابن: ٧].
«کافران میپندارند که هرگز زنده و برانگیخته نخواهند گردید! بگو: چنین نیست که میپندارید، به پروردگارم سوگند! زنده و برانگیخته خواهید شد، و سپس از آن چیزهائی که میکردهاید با خبرتان خواهند کرد. و این کار برای خدا ساده و آسان است».
معناى اجمالى آیات:
در آیه اول خداوند بیان میدارد که او تعالى انسان را از زمین پیدا کرده چنانچه ابوالبشر را از خاک پیدا کرده، و باز آنها را به خاک عودت میدهد، و سپس آنها را از قبورشان بر انگیخته و آنها را در برابر اعمالشان اجر و پاداش میدهد.
در آیه دوم خداوند عقیدهی کافر تکذیبکننده را که تعجب نمود چطور خداوند انسان را بعد از اینکه استخوانهایش پوسیده و خاک میگردد زنده میکند، رد میکند. خداوند این شبههی وی را چنین رد میکند، خدایی که این انسان را از عدم آفریده این کار را نیز میکند و این خلقت نسبت به پیدایش اول آسانتر است.
و در آیه سوم خداوند زعم کافرانى را که بعث بعد الموت را تکذیب مینمایند، رد نموده و به پیغمبر خویش خبر میدهد که به تاکید به آنها بیان نماید که خواه مخواه او تعالى آنها را مبعوث میگرداند، و به کارى که کردهاند آنها را خبر میدهد، و در برابر آن برایشان سزا میدهد، و این کار نزد خداوند آسان است.
و در آیه دیگرى خبر میدهد چون قیامت فرا رسد منکرین بعث و دوزخ به عذاب دوزخ مبتلا میگردند تا حقیقت را دریابند، و در آن وقت برایشان گفته میشود:
﴿ذُوقُواْ عَذَابَ ٱلنَّارِ ٱلَّذِي كُنتُم بِهِۦ تُكَذِّبُونَ ٢٠﴾[السجدة: ۲۰].
«بچشید عذاب آتشی را که آن را دروغ میپنداشتید!»