فصل ششم: در ذکرهایی که مخصوص زمان و موقعیت خاصی نیست
خداوند می‌فرماید: ﴿فَٱذۡكُرُونِيٓ أَذۡكُرۡكُمۡ وَٱشۡكُرُواْ لِي وَلَا تَكۡفُرُونِ ١٥٢﴾[البقرة: ۱۵۲].
«پس مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم و سپس شکر نعمت من به جای آرید و کفران نعمت نکنید».
همچنین می‌فرماید: ﴿فَلَوۡلَآ أَنَّهُۥ كَانَ مِنَ ٱلۡمُسَبِّحِينَ ١٤٣ لَلَبِثَ فِي بَطۡنِهِۦٓ إِلَىٰ يَوۡمِ يُبۡعَثُونَ١٤٤﴾[الصافات: ۱۴۳-۱۴۴].
«و اگر او به ستایش و تسبیح خدا نمی‌پرداخت، تا روز قیامت در شکم ماهی زندگی می‌کرد».
و خدا می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ وَمَلَٰٓئِكَتَهُۥ يُصَلُّونَ عَلَى ٱلنَّبِيِّۚ يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ صَلُّواْ عَلَيۡهِ وَسَلِّمُواْ تَسۡلِيمًا ٥٦﴾[الأحزاب: ۵۶].
«خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می‌فرستند، شما هم ای مؤمنان! بر او صلوات و درود فرستید (با بزرگی و شکوه بر او سلام گویید)».
و می‌فرماید: ﴿وَصَلَوَٰتِ ٱلرَّسُولِۚ أَلَآ إِنَّهَا قُرۡبَةٞ لَّهُمۡ﴾[التوبة: ۹۹].
«و (آگاه باشید که نفقه اینگونه مردم وسیذله نزدیک شدن بخدا و مایه دعای خیر رسول برای خود می‌دانند».
پیامبر جمی‌فرماید: «مَن صَلّى عَلَىَّ صَلاةً صَلَّى اللهُ عَلَيهِ بِها عَشَراً».
«کسی که یک بار بر من درود فرستد خداوند ده بار بر او می‌فرستد».
و می‌فرماید: «صَلُّوا عَلَىَّ فَإِنَّ صَلاتَكُم تَبلُغُنِي حَيثُ كُنتُم».
«بر من درود بفرستید، زیرا هر جا که باشید صلوات و درود شما به من خواهد رسید».
خواننده‌ی از فضل بسیار عزیز! خدا تو را دوست بدارد. این اندک خداوند و ذکر خدا و صولات بر رسول می‌باشد، که آن را به امت محمدی تقدیم می‌دارد و در پایان از خدا خواهانم که نفع آن را به من و شما برساند.
رسول الله جمی‌فرماید: «قُولُوا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ وَبَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ فِي الْعَالَمِينَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ» [۲۲۴].
«بار الها! بر محمد و آل محمد درود و رحمت فرست، چنان‌که بر ابراهیم و آل ابراهیم فرستادی، تو ستایش شده و بزرگواری پروردگارا! بر محمد و آل محمد برکت فرست، چنان‌که بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت فرستادی تو ستایش شده و بزرگواری».
رسول الله جفرمودند: «كَلِمَتَانِ خَفِيفَتَانِ عَلَي اللِّسَانِ، ثَقِيلَتَانِ فِي الْمِيزَانِ، حَبِيبَتَانِ إِلَي الرَّحْمَنِ، سُبْحَانَ اللَّهِ وَبِحَمْدِهِ، سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِيمِ» [۲۲۵].
«آوردن دو کلمه‌ی سبک بر زبان، بر ترازوی اعمال نیک انسان سنگینی می‌کند و نزد خدای رحمان محبوب است: خدا پاک است و او را ستایش می‌کنم. خداوند بزرگ، پاک است».
رسول الله جمی‌فرماید: «أَحَبُّ الْكَلامِ إِلَي اللهِ أَرْبَعٌ: سُبْحَانَ اللَّهِ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ، وَلا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ، وَاللَّهُ أكبرُ» [۲۲۶].
«محبوب‌ترین سخنان نزد خدا چهار است: خدا پاک است، ستایش از آن خداست، معبودی به حق نیست مگر خدای یکتا، خدا بزرگ‌تر است».
رسول الله جبه ام المؤمنین جویریهل فرمودند: «لَقَدْ قُلْتُ بَعْدَكِ أَرْبَعَ كَلِمَاتٍ ثَلاثَ مَرَّاتٍ، لَوْ وُزِنَتْ بِمَا قُلْتِ مُنْذُ الْيَوْمِ لَوَزَنَتْهُنَّ: سُبْحَانَ اللَّهِ وَبِحَمْدِهِ، عَدَدَ خَلْقِهِ، وَرِضَا نَفْسِهِ، وَزِنَةَ عَرْشِهِ، وَمِدَادَ كَلِمَاتِهِ» [۲۲۷].
«من چهار جمله را پس از تو، سه بار تکرار کردم. اگر نسبت به گفته‌های امروز تو بسنجند وزن آن سنگین‌تر خواهد شد: خدا پاک و منزه است و ستایش برای اوست به اندازه‌ی آفریدگان او و با آنچه او خشنود شود و به مقدار وزن عرش او و نوشتن مداد او».
رسول الله جفرمودند: «مَنْ قَالَ: لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَي كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، فِي يَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ، كَانَتْ لَهُ عَدْلَ عَشْرِ رِقَابٍ، وَكُتِبَ لَهُ مِائَةُ حَسَنَةٍ، وَمُحِيَتْ عَنْهُ مِائَةُ سَيِّئَةٍ، وَكَانَتْ لَهُ حِرْزًا مِنَ الشَّيْطَانِ يَوْمَهُ ذَلِكَ حَتَّي يُمْسِيَ، وَلَمْ يَأْتِ أَحَدٌ بِأَفْضَلَ مِمَّا جَاءَ إِلاَّ رَجُلٌ عَمِلَ أَكْثَرَ مِنْهُ» [۲۲۸].
«هر کس روزی صد بار بگوید معبودی به حق نیست مگر خدای یکتا. یگانه است. شریکی ندارد. پادشاهی از آن اوست و ستایش از آن اوست و او بر هر چیز تواناست، گویی ده برده را آزاد کرده است و صد نیکی برای او نوشته می‌شود و صد گناه او پاک می‌شود و آن روز تا شب، شیطان به او نزدیک نمی‌شود و هیچ کس کاری بهتر از او انجام نداده، مگر کسی که (این عبارت‌ها را) بیشتر از او تکرار کند».
و رسول الله جمی‌فرماید: «أَفْضَلُ الذِّكْرِ: لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ، وَأَفْضَلُ الدُّعَاءِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ» [۲۲۹].
«بهترین ذکر (لا إله إلاَّ الله) و بهترین دعا (الحمد لله) است».
و این گنجی از گنجینه‌های بهشت است که رسول الله جما را به آن راهنمایی فرموده است. فرمودند: «أَلا أَدُلُّكَ عَلَي كَلِمَةٍ مِنْ كَنْزِ الْجَنَّةِ؟ قُلْ: لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ» [۲۳۰].
«آیا تو را از گنجی از گنجینه‌های بهشت با خبر نکم؟ بگو هیچ توانایی در دوری از گناه نیست و نه هیچ قدرتی برای پایداری بر طاعت خدا، مگر با کمک و یاری خداوند».
در پایان، خود و شما را به وصیتی تمام و کامل سفارش می‌کنم که رسول الله جبه آن سفارش کرده بودند و باید به آن چنگ زنیم تا در زمره‌ی ذکرکنندگان به شمار آییم و در نامه‌ی اعمالمان در علّیین (یکی از منازل بهشت) نوشته شود ان شاء الله رب العالمین. و اینک سفارش من:
«لا يَزَالُ لِسَانُكَ رَطْبًا مِنْ ذِكْرِ اللَّهِ» [۲۳۱].
«همیشه زبانت به ذکرخدا روان باشد».
«الحمدُ للهِ الَّذِي هَدَانَا لِهَذَا وَمَاكُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلاَ أَنْ هَدَانَا اللهُ، اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَي مُحمَّدٍ عَبْدِكَ وَرَسُولِكَ النَّبيِّ الأُمِّيِّ، وَعَلَي آلِ مُحَمَّدٍ وَأَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّاتِهِ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَي إِبْرَاهِيمَ وَعَلَي آلِ إِبْرَاهِيمَ، وَبَارِكْ عَلَيِ مُحَمَّدٍ النَّبيِّ الأُمِّيِّ وَعَلَي آلِ مُحَمَّدٍ وَأَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّاتِهِ، كَمَا بَارَكْتَ عَلَي إِبْرَاهِيمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ فِي الْعَالَمِيْنَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ».
«سپاس خدایی راست که ما را هدایت فرمود و اگر هدایت او نبود ما هرگز هدایت نمی‌شدیم. بر محمد بنده‌ی تو و رسول تو پیامبر امی درود فرست و بر آل محمد و همسران و فرزندانش(خاندان و نوادگان) درود فرست، چنان‌که بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستادی و برکت ده برمحمد پیامبر امی و بر آل محمد و زنان و فرزندان او، چنان‌که بر ابراهیم وآل ابراهیم برکت دادی (در دو جهان). تو ستایش شده و بزرگواری».
به یاری و منت خداوند این کتابچه پایان یافت. خدایا! به این کتاب نفع برسان، چنان‌که به اصول آن نفع رساندی والحمد لله رب العالمـين.
به پایان آمد این دفتر، حکایت همچنان باقیست
[۲۲۴] رجوع شود به پینویس (۶). [۲۲۵] متفق علیه از حدیث ابى‌هریرهساستخراج بخارى از الدعوات، باب: فضل التسبيح، حدیث(۶۴۰۶) و حدیث(۶۶۸۲) وقـد ختـم به صحيحه - كما أفاده النووي في الأذكار - حـدیث (۷۵۶۳). و مسلم، الذِّكر والدعاء، باب: فضل التهليل والتسبيح والدعاء، حدیث(۲۶۹۴). [۲۲۶] قسمتى از حدیث، استخراج مسلم از الآداب، باب: كراهة التسمية بالأسماء القبيحة وبنافع و نحوه، حدیث(۲۱۳۷) از سمرة بن جندبس. [۲۲۷] مسلم، الذِّكر والدعاء، باب: التسبيح أول النهار وعند النوم، حدیث(۲۷۲۶) از جویریةل. [۲۲۸] بخارىّ، الدعوات، باب: فضل التهليل، حدیث(۶۴۰۳) از ابى‌هریرهس. و مسلم، الذِّكر والدعاء، باب: فضل التهليل والتسبيح والدعاء، حدیث(۲۶۹۱) همچنین از او با زیادت این عبارت در آخر آن: [ومن قال: سبحان الله وبحمده، في يوم مائة مرة، حُطّت عنه خطاياه ولو كانت مثل زَبَد البحر]هر كس در هر روز صد مرتبه بگوید: «سبـحان الله و بحمـده»، گناهان او پاك می‌شود، اگر هم مانند كف دریا (زیاد) باشد. و لفظ انتخاب شده از بخارى است. [۲۲۹] ترمذى، الدعوات، باب: ما جاء أن دعوة الـمسلم مستجابة، حدیث(۳۳۸۳) از جابر بن عبداللهب. قال الترمذي: هذا حديث حسن غريب لا نعرفه إلا من حديث موسى بن إبراهيم.ا ﻫ. وقد ذكرته هنا ـ مع كونه من حديث موسى ابن إبراهيم ـ لكونه من فضائل الأعمال، آن را ذكر كرده‌ام چون از بهترین اعمال است. ولأن على ابن المدینی وغیره قد روَوا عن موسی كما أفاده الترمذی/، و چون علی بن المدینى و دیگران از او روایت كرده‌اند، همچنین نسایى در «عمل اليوم والليلة»، حدیث(۸۳۱) روایت كرده است. [۲۳۰] بخارىّ، الدعوات، باب: قول: لا حول ولا قوة إلا بالله، حدیث(۶۴۰۹) از ابوموسیس. و مسلم، الذِّكر والدعاء، باب: استحباب، خفـض الصوت بالـذِّكر، حدیث(۲۷۰۴) همچنین از او و لفظ از بخارى است. [۲۳۱] ترمذى، الدعوات، باب: ما جاء في فضل الذِّكر، حدیث(۳۳۷۵) از عبد الله بن بُسْرس. و احمد در مسند الشاميّين، همچنین از حدیث او حدیث(۱۷۸۳۲).
حلقه اول از سلسله
(توشه‌ى مؤمن) به پایان رسید و حلقه دوم به عنوان (دعاهاى جامع) در پی آن می‌آید.