تحقیقی جدید در باره مسأله ی خمس

فهرست کتاب

شيخ ابوجعفر طوسي متوفاي سال (۴۶۰ هجري):

شيخ ابوجعفر طوسي متوفاي سال (۴۶۰ هجري):

او صاحب كتاب‌های: (الاستبصار، و تهذیب الاحكام) است كه دو كتاب از كتابهای چهارگانه‌ای است كه در روایت مذهب بر اساس آن‌ها قرار دارد، و همچنین صاحب دو كتاب از كتابهایی است كه در مذهب شیعه كتابهای معتبر (رجال) شمرده می‌شوند، در آغاز كتاب (النهایة) او اینگونه معرفی شده است: (امام فرقه (شیعه) بعد از ائمه معصومین، و پایه شیعه در همه آنچه متعلق به مذهب و دین است و به طور مطلق شیخ الطائفه است).

طوسی می‌گوید: (اما در زمان غیبت به شیعیان خود اجازه داده‌اند كه در حقوق شخصی خود از قبیل ازدواج و تجارت و مسكن خود تصرف كنند، اما در غیر این چیزها به هیچ عنوان خودشان حق تصرف ندارند. و در مورد خمس‌های گنجیه‌ها وغیره كه آنان مستحق آن هستند اصحاب ما اختلاف كرده‌اند، و در این مورد نص مشخصی وجود ندارد، و بلكه هر یک از روی احتیاط سخن گفته است: بنابراین بعضی گفته‌اند در زمان غیبت همان طور كه تصرف در امور ازدواج و تجارت برای ما مباح است و خمس در آن معاف است، همچنین در این گنج‌ها خمس واجب نیست.

و گروهی گفته‌اند:‌ انسان تا وقتی زنده است باید خمس را نگهداری كند، سپس وقتی مرگش فرا رسید یكی از برادرانش را كه مورد اعتماد است وصیت كند كه آن را به صاحب زمان وقتی ظهور كرد تحویل دهد، یا همانند او كسی دیگر را سفارش كند تا آن كه به صاحب الزمان برسد.

و گروهی گفته‌اند باید خمس گنج دفن شود، چون وقتی امام مهدی ظهور كند زمین خزانه‌هایش را بیرون می‌آورد.

- و گروهی گفته‌اند خمس باید به شش قسمت تقسیم شود: سه قسمت آن مال امام است كه دفن می‌شود، و یا به كسی سپرده می‌شود كه مورد اعتماد است، و سه قسمت دیگر آن بر مستحقان و یتیمان و فقرا و ماندگان در راه آل محمد تقسیم مى‌گردد. و باید چنین كرد چون مستحقان این سه قسمت مشخص است گرچه كسی كه آن را تحویل بگیرد و تقسیم كند مشخص نیست، چنان كه مستحق زكات مشخص است و كسی كه آن را تحویل می‌گیرد و تقسیم می‌كند مشخص نیست، و هیچ كس نگفته كه دادن زكات به مستحقان آن جایز ینست. و اگر كسی احتیاط كند و به یكی از این اقوال مذكور عمل كند و آن را دفن كند، یا به كسی دیگر بسپارد گناهكار نمی‌شود [۲۶].

[۲۶] النهایة في مجرد الفقه والفتاوی: ص ۲۰۰-۲۰۱.